|
|
Ebüzziya Tevfik Bey
gazeteci, yazar, matbaacı
1848 yılında İstanbul’da doğdu. Koçhisarlı Kâmil Efendi'nin oğludur. Asıl adı Tevfik’tir. Ebüzziyâ ünvanını, sürgünde bulunduğu târihte kendi adını kullanamadığı için, oğlu Ziyâ’nın babası anlamında kullandı.
Türkiye’de matbaacılığı kuran İbrahim Müteferrika’dır. Merakı ve üstün zevki sâyesinde, matbaacılığı basitlikten kurtarıp sanat hâline getiren ise Ebüzziya Tevfik Bey'dir.
Ebüzziya, düzenli bir eğitim görmedi. Özel hocalardan ders alarak kendi gayretiyle yetişti. Genç yaşta Namık Kemâl ve Şinasî ile tanıştı. Onların tesirinde kalarak edebiyat hayâtına atıldı. Arapça, Farsça ve Fransızca'yı öğrendi. Matbaa alanında Avrupa’daki yenilikleri takip etti.
Çeşitli devlet memurluklarında bulundu. Terakkî Gazetesi’ndeki yazılarıyla basın hayâtına atıldı. Daha sonra Mısırlı Fâzıl Mustafa Paşa'nın yardımıyla kendi matbaasını kurdu. Dönemin yayın hayatında önemli rol oynadı. Hadika ve İbret gazetelerinin başyazarlığını yaptı. Ayrıca Siraç (Kandil) gazetesini çıkardı.
Vatan Yâhut Silistre piyesinin temsilinden sonra Nâmık Kemâl Magosa’ya gönderilirken, o da Ahmet Midhat’la birlikte Rodos’a sürüldü. Sultan Abdülazîz Han'ın tahttan indirilmesine kadar orada kaldı. 1876 yılında İstanbul’a döndü.
Nâmık Kemâl, Şinâsî, Ziyâ Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Nâci, Ahmed Râsim gibi bir çok yazarın eserini yayınladı. Kütüphâne-i Ebüzziyâ adıyla takvim çıkardı. O devir için ileri baskı tekniğinde yayınlar çıkardı.
1900 yılında tekrar Konya’ya sürüldü. Meşrûtiyet'in îlânıyla 1908 yılında İstanbul’a döndü. Aynı yıl Antalya milletvekili seçildi. Bir taraftan Mecmua-i Ebüzziyâ’yı yeniden neşrederken, bir taraftan da yeni Tasvir-i Efkâr Gazetesi’ni kurdu. 27 Ocak 1913 tarihinde vefat etti.
Makale, tiyatro, hâtıra, biyografi türlerindeki yazıları yanında antoloji, lügat, gazete, kitap, mecmua da çıkarttı. Edebiyâttan astronomiye, siyâsetten takvimciliğe kadar her konuda yazı yazmış bir yazardı.
ESERLERİ:
1.Ecel-i Kaza (piyes)
2.Nümûne-i Edebiyât-i Osmâniye: Sinan Paşa'dan Nâmık Kemâl’e kadar Türk nesir yazarlarının eserlerinden seçilmiş parçalarla yazarlarının hayatları hakkında kısa bilgi veren antoloji.
3.Lugat-ı Ebüzziyâ (sözlük)
4.Yeni Osmanlılar Târihi
HAKKINDA YAZILANLAR
Mecmua-i Ebüzziya
1880-1912 yılları arasında on beş günlük ve haftalık olarak yayımlanan ilmî, edebî, siyasî dergi.
Türk dergiciliğinin baskı ve içerik yönünden kalitesini yükselten ilk dergilerdendir. Ansiklopedist dönemin Mecmûa-i Fünûn'dan (1862) sonra ikinci önemli dergisi olup Ebüzziyâ Mehmed Tevfiktarafından 15 Ramazan 1297 - 2 Ramazan 1330 (21 Ağustos 1880-15 Ağustos 1912) tarihleri arasında 159 sayı çıkarılmıştır. Otuz iki yıllık yayım hayatı boyunca 20. sayısında bir yıl [567] 36. sayıda bir buçuk yıl (24 Mart 1883-21 Ekim 1884), 48. sayıda bir buçuk yıl (1 Nisan 1885-31 Ağustos 1886), 53. sayıda dokuz buçuk yıl 60. sayıda sekiz ay. 76. sayıda dört ay, 93. sayıda on bir yıl olmak üzere neşir hayatına sekiz defa ara vermek zorunda kalmıştır.
Matbuatın siyaset konusunda yoğun bir baskı altında tutulduğu II. Abdülhamid döneminde Münif Paşa'nın ikinci defa Maarif nazırlığına getirilmesinden de faydalanarak "fünun ve maariften bahsedecek bir dergi çıkarma müracaatında bulunan Ebüzziyâ Mehmed Tevfik'e, derginin 1. sayısının ilk sayfasında metnini yayımladığı üzere asla politika ile uğraşmamak, ülkede kanunen tanınan dinlere ve umumi âdaba aykırı konulardan kaçınmak şartıyla izin verilmiştir.
Bir süre Mihran Matbaası'nda basılan dergide kapak çerçevesinin köşelerine. "Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz" mealindeki hadisin metni parça parça yerleştirilmiş, aralara ise İbn Sînâ, İbn Rüşd, İbn Hayyân, Yaküb b. İshak el-Kindî. Meymûn-ı Vâsıtî, Gelenbevî ve Şinâsi'nin isimleri konulmuştur. Ayrıca kapak başlığının altında, "Mâsivâ şaibesinden dili tathîre çalış Pertev-İ hikmet ü irfan ile tenvire alış" beyti bulunmaktadır. Derginin ilme bakışını tablolaştıran bu düzenleme içinde İslâm âlimlerinin son halkası olarak Şinâsi'nin adının yer alması dikkat çekicidir.
1. sayıda, yayım izin metninin hemen altında yer alan Ebüzziyâ Tevfik imzalı "Ashâb-ı Mütâlaaya" başlıklı yazıda derginin edebiyat, hikemiyat, inançlar, matematik, tabiat ilimleri, siyaset, sağlık, tarih. dil. sanayi, güzel sanatlar, İcatlar, keşifler, tenkit gibi her türlü konudan belli kayıtlar çerçevesinde bahsedeceği belirtilir. Rafrvîmi Ebüzziyd'nın( 1310/1893) arkasında çıkan bir reklam metninde ise yeni edebiyatın taraftarı ve Garp maarifini yayma vasıtası olarak tanıtılan dergide duyulmamış tarihî olaylar, yer ve gök bilimleriyle ilgili en yeni konular, seçme roman çevirileri, değişik milletlerden meşhur kişilerin biyografileri, edebî tenkit ve felsefî mülâhazaların yer aldığı, medeniyet dünyasındaki gelişmelerle dünya olaylarının takip edildiği belirtilir. Derginin amaçlan arasında halkın malûmatını genişletmek, marifetin yayılmasına vasıta olmak da vardır. Bunların yanında Ebüzziyâ Mehmed Tevfik'in ilk nüsha ile beraber II. Abdülhamid'e sunduğu bir arizada bir süreden beri kilisenin emirlerinin bâtıllığına İslâm ahkâmından deliller bulmaya başlayan Almanya'daki hakikat arayıcılarını İslâm'a çekmek üzere dünyaca meşhur olan oradaki ulemâ kulüplerine birer ikişer nüsha göndermekten bahsedilir.
Telif, tercüme, derleme çok çeşitli yazıların yer aldığı derginin özellikle ilk döneminde imzalı yazı oldukça azdır. Bunlardan bazıları "Japon(ya)", "Çatal", "Eldiven", "Şemsiye", "Piyano". "İntihar". "Üzüm", "Şarap", "Kukla", "Sabun", "Kibritin Ellinci Sene-i İhtirâı", "Karnaval" gibi başlıklar taşımakta ve her başlık birer ansiklopedi maddesi gibi ele alınarak okuyucu bilgilendirilmektedir. "Urûk-ı Beşerin Tarihi", "Maârif-i İslâmiyye Akademi-Dârülulûm", "Taun Hakkında Ma'lûmât-ı Tıbbiyye", Tıbâat-ı İslâmiyyeye Dair" gibi yazılar az da olsa makale havası taşımaktadır. "Gazete Lafzının Aslı", "Alfabe", "Bazı Lügatin Aslı" gibi yazıların ise kısmen etimolojik özellikleri bulunmaktadır.
Ebüzziyâ Mehmed Tevfik dergide dönemin önde gelen ediplerinden Nâmık Kemal, Süleyman Nazif, Sâdullah Paşa, Ahmed Midhat Efendi, Kemalpaşazâde Sa-id'le olan mektuplaşmalarına, bunların tutuklanmaları ve siyasî hâtıralarını anlattığı yazılarına da yer vermiştir. İmzasız yazılardan çoğunun kendisine ait olduğu anlaşılan Ebüzziyâ'nın imzalı yazılarının daha çok ellili sayılardan itibaren yayımlananlarından bazıları "İmlâ Bahsi", Tarz-ı Tefrîş-i Büyüt Charles Dickens". "Şinâsi ile Mülakatım Türklük ve Tatarlık Bahsi Farmasonluk, Osmanlı Posta Pullan Farmasonluk Hakkında Tetim-me-i îzâhat Karbonar-Karbonarizm Madam dö Lebedef Gülnar Hamm'a Mektup Rûznâme-i Hayâtımdan Bazı Sahâif Ayan, Sadrazam, Hâlid Ziya Bey", Kahvehaneler", "Cem'-i Kur'ân Mehmed Celâleddin Paşa'nın 'Mir'ât-ı Hakîkat'i Karaköy Köprüsü Nasıl Yürüyeceğiz ve Şehremânetinin Faaliyeti", "Sinn-i İzdivaç Nisâiyyûn Payitahtın Hâli Linotip Mürettip Makinesi Serbestî-i Kalem ile Serbestî-i Matbuat ve Bizdeki Tarz-ı Tatbiki" başlıklarını taşımaktadır.
Tanıtım ilânında yer alan, "Hariçten gönderilen âsârı kabul eylemez" ifadesinden yola çıkarak derginin yazı programını tesadüflere bırakmadığı söylenebilir. İlân edildiğine göre yazı kadrosu şöyledir: Gülnar Hanım Von der Goltz Paşa, Âlî Bey. Sırrı Bey. Said Bey, Cevdet Paşazade Sedad, İskenderzâde Reşad Paşa, Andriya Kupas Efendi, Tâlib Fâikîzâde Fehmi Efendi. Salih Zeki, Âlişanzâde İsmail. İbrahim Şâkir, Bursalı Mehmed Tâhir. Şefik, Tevfik Ziya, Ahmed Râsim. Mehmed Rüşdü. Necib Âsim. Ce-nab Şehâbeddin, Mustafa Âsim, Osman Sami, Haydar Zafer, Veli Rakım. Bunlardan başka dergide imzaları görünen diğer belli başlı edebiyatçılar Şinâsi, Ziya Paşa, Nâmık Kemal. Sâdullah ve Münif paşalar, Abdülhak Hâmid, Süleyman Nazif, İsmail Safa, Ali Kemal, Faik Âli, Rıza Tevfik, Abdullah Cevdet, Yunus Nadi ve Hüseyin Sîret. Mecmûa-i Ebüzziyâ'öa "Mecâlis-i Ruhbâniyye", "Yine Islâh-ı Huruf Dâvası", "İslâm'da Târîh-i Ulûm-ı Riyâziyye" (Salih Zeki), "Cenab Şehâbeddin Bey'in "Yalan'ı" (Rami) gibi imzalı imzasız yazılar ve Auguste Germain'den Haydar Zafer tarafından çevrilmiş "Aile" romanının tefrikası dikkati çeken yazılardandır. Nâmık Kemal, J. J. Rousseau, Büyük Frederik, Napolyon, Prens Bismark. biyografik bilgi ve eserlerinden örnek verilerek her fırsatta adlarından bahsedilen isimler olmuştur. Voltaire de zaman zaman eserlerinden parçalar çevrilen bir şahsiyettir. Ayrıca Emile Zola, Barbaros Hayreddinve Sainte Beuve hakkında seri yazılar yayımlanmıştır. Girit meselesi. Şark meselesi. Asya müslümanları, Rumeli Türkleri, Boğazlar meselesi, Rusya ve İngiltere'nin Osmanlı topraklarındaki emelleri, Siyonizm gibi siyasî nitelik taşıyan konular tarihî geçmişiyle beraber ele alınmış, matbuat sayfalarında yabancı ülkelerin basın tarihi ve hâlihazırdaki durumları hakkında etraflı bilgilere yer verilmiştir.
Dergiye estetik bir görünüm kazandırmanın maddî çıkar sağlamaktan önce geldiğini belirten Ebüzziyâ Tevfik, bu bakımdan bir eser olarak gördüğü Mecmûa-i Ebüzziyâ'da mevcut malzemenin en güzelini ve kalitelisini kullanmıştır. Kûfî yazıda üstat olan Ebüzziyâ derginin kapak kompozisyonunu bu hat ile kendisi hazırlamıştır.
|
Siz de biyografi.net'te yer alabilirsiniz
"
İyi ki, biyografi.net var!" |
|
