Afrika Kitaplığı
Afrika konusunda yayınlanmış kitaplar arasında bir gezinti
Erhan Erken
Dünyabizim 12 Aralık 2018
Son dönemde Türkiye Cumhuriyeti Devleti Afrika'yı adeta yeniden keşfetmeye başladı. Son yıllardaki bu hızlı gelişme neticesi büyükelçiliklerin sayısı 41’e ulaştı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun son beyanatına göre bu sayının kısa süre içinde 50’ye ulaşması planlanıyor. Devletin bu aktif politikasının yanı sıra yine son yıllarda iş dünyası da Afrika'nın çeşitli bölgelerindeki ticarî münasebetleri yoğunlaştırdı.
Tüm bunlara ek olarak sivil toplum kuruluşları, yardım dernekleri ve çeşitli vakıflar da bu kıta ile daha yoğun ilgileniyorlar. Su kuyusu açanlar, mahrumiyet bölgelerinde tıbbi destek için organizasyon yapanlar, kıtlık yaşanan bölgelere yardım götürenler, okullar açanlar, Kur'an Kursları kuranlar… Hemen hepsi bu büyük kıtaya yönelik ülkemizdeki ve dünya Müslümanlarındaki ilginin bir tezahürü olarak sayabileceğimiz faaliyetler…
O bölgelerdeki Müslüman topluluklar kahramanca mücadele ettiler
2011 yılında Tunus'ta başlayan ve dalga dalga birçok Kuzey Afrika ülkesini içine alarak halkı Müslüman olan Afrika ve Orta Doğu ülkelerinde toplumsal hareketliliğe sebep olan Arap baharı döneminde de Afrika, hem Müslümanlar hem de tüm dünya ülkeleri için dikkatlerin çekildiği bir coğrafya oldu.
Oysa Afrika 19. yüzyılda da dünya politikasında önemli bir paylaşım konusu olmuştu. Osmanlı'nın zayıflaması ve Batılı devletlerin sömürge politikalarının gelişmesi süreçlerinde, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere, Batılı güçler bu kıtanın birçok noktasını kontrolleri altına almaya başladılar.
Bu dönemlerde o bölgelerdeki Müslüman topluluklar kahramanca mücadele ettiler. Bu mücadele içinde tarikatlar direnişleri örgütlemede büyük fonksiyon gördüler. İki Dünya Savaşı sonrasında bu ülkelerin birçoğu kısmî bağımsızlık süreci içine girdiler.
Osmanlı sonrası Türkiye, devlet olarak uzunca bir süre bu ülkelerle ciddi bir şekilde ilgilenmedi. Fakat entelektüel düzeyde bu ilgi cılız da olsa sürdü.
1980'li yıllarla birlikte ümmet coğrafyasındaki farklı bölgelerle olduğu gibi Afrika ülkelerindeki İslami hareketler ile ilgili de birçok tercüme kitap yayınlandı. Bu tercüme kitapların uyandırdığı heyecanla eski bilgiler tazelenmeye, eski ilgilerimiz ve bağlantılarımız yeniden gün yüzüne çıkmaya başladı. Son on yılda ise devlet düzeyindeki ilgi ticarî, insanî ve kültürel ilgiyi de yeniden arttırdı ki bu sevinç verici bir gelişme…
Afrika kitaplığımızda neler var?
Oysa Hz. Peygamber (sas) döneminde Müslümanların ilk hicret ettikleri yer Habeşistan idi. Siyer kitaplarında okuduğumuz Necaşi'nin memleketi bu gün bir kaç parçaya bölünmüş olan o bölge. Türkiye Cumhuriyeti'nin en yeni büyükelçilik açtığı Cibuti, o bölgenin en uç ülkesi. Somali, Somaliland, Etiyopya devletlerinin hepsi bizim çok aşina olduğumuz ve tarihî bağlarımız olan yerler.
Bu gelişmelerden hareketle son 25-30 yıl içinde yayınlanmış olan Afrika ile ilgili kitaplardan bir seçki yapmaya çalıştık. İlk olarak 2013 yılında Dünyabizim’de yayınladığımız bu listeden sonra son yıllarda çıkan kitaplardan ulaşabildiklerimizi de bu yazımızda ilave ettik. Daha çok Afrika'nın çeşitli bölgelerindeki bağımsızlık hareketleri, tasavvufî grupların çalışmaları ve bu çerçevede bilgiler veren gezi yazıları ve hatıratları listemize aldık.
Afrika ile ilgili tüm eserleri ve çalışmaları sunabildiğimiz iddiasında değiliz. Fakat bu çalışmanın eksikliklerinin başka çalışmaları da tetiklemesini umarak böyle bir işe giriştiğimizi zikretmenin yararlı olacağını düşünüyoruz.
1. Mısır Mısırlılarındır, Muhammed Ferid, Küre Yayınları, 2008.
2. Osmanlı Afrikası'nda Bir Sultanlık / Zengibar, Hatice Uğur, Küre Yayınları, 2005.
3. Emperyalizmin 7 Rengi, Balachondra Rajon ve Elizabeth Sauer, Küre Yayınları, 2006.
4. Afrikalılar, Ali Mazrui (Terc.: Yusuf Kaplan), Üç Farklı Kültürel Miras, İnsan Yayınları, 1992.
5. Sömürgecilik ve Yabancılaşma, Renat Zahar ve Frantz Fanon, İnsan Yayınları.
6. Muhammed Senusi / Hayatı, Eserleri, Hareketi, Kadir Özköse, İnsan Yayınları.
7. Cezayir Bağımsızlık Savaşı'nın Anatomisi, Frantz Fanon, Pınar Yayınları.
8. Afrika'da İslam, Vincent Monteil, İzzet Tanju (Çevirmen), Pınar Yayınları, Aralık 1992
9. Geçmişten Günümüze Afrika, Ahmet Kavas, Kitabevi Yayınları, 2017.
10. Osmanlı Afrika İlişkileri, Ahmet Kavas, Kitabevi Yayınları, 2013.
11. Irkçılık Cehennemi, Mesut Karaşahan, Pınar Yayınları.
12. *Senusiler ve 13. Asrın En Büyük Mütefekkir-i İslamisi Seyyid Mehmed Sunusi; Abdulhamid ve Seyyid Mehmed-ül Mehdi ve asr-ı Hamidi'de Âlem-i İslam ve Sunusiler, Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi, İstanbul, 1328. (Bedir Yayınevi de bu kitabı orijinal ismi ile yayınlamıştı.)
*Senusiler ve Sultan Abdülhamit, Filibeli Ahmet Hilmi, Kitabevi Yayınları.
13. Senusilik, Sufi Bir İhya Hareketi, Hayrettin Yücesoy, Beyan Yayınları, 1985.
14. Libya, Trablusgarb, Bingazi ve Fizan, Celal Tevfik Karasapan, Ankara, 1960.
15. Afrika Ulusal Mücadeleleri, Türkkaya Ataöv, Ankara 1975.
16. Büyük Sahra'da Türk-Fransız Rekabeti, Abdurrahman Çaycı, Erzurum, 1970.
17. Afrika Sahra-i Kebirinde Seyahat, Sadık El Müeyyed, İstanbul, 1314.
(*Afrika Sahra-yı Kebirinde Seyahat, Sadık El Müeyyed, Çamlıca Basım Yayın, 2010)
18. Osmanlı İmparatorluğu'nun Güney Siyaseti / Habeş Eyaleti, Cengiz Orhonlu, İstanbul, 1974.
19. İmamın Öldürülüşü, B. Desai, C. Morney, Özgün Yayınları (Güney Afrika ırkçı rejiminin öldürdüğü İma Abdullah Harun'un romanı.)
20. Cezayir'de İslam’a Yeniden Doğuş, Malik Bin Nebi, Boğaziçi Yayınları.
21. Güney Afrika'da Osmanlılar, Ahmet Uçar, Çamlıca Basın Yayın (Güney Afrika'ya gönderilmiş olan büyük Osmanlı âlimi Ebubekir Efendi'nin hayatı ve faaliyetleri.)
22. Konuşmalar, Ahmet Bin Bella (Hazırlayan Muhammed Halife). (İlk baskısı Akabe Yayınları tarafından yapılan bu kitap şu an Hece Yayınları tarafından yayınlanıyor.)
23. Avrupa’nın Öbür Yüzü / Cezayir’de Fransız Vahşeti ve Ötesi, Kenan Akın, Derin Yayınevi, İstanbul, 2003.
24. Cezayir’de İslami Hareket, Ferhat Deniz, Denge Yayınları, İstanbul, 1996.
25. Bir Başkaldırının Anatomisi, Raphael Danziger, Tercüme Tuba Elgun, Akabe Yayınları 1988.
26. Orta Afrika Dosyası, Abdurrahman Dilipak, Akabe Yayınları, İstanbul, 1988.
27. Sudan Dosyası, Adil Doğru, Akabe Yayınları.
28. Sudan’da İslami Hareket, Hasan Turabi, Yöneliş Yayınları.
29. Turabi Devrimi / Sudan'da İslam ve İktidar, Abdulvahhab El-Efendi, İlke Yayıncılık.
30. Sudan İslam Projesi, Hasan Turabi ve T. Hamid (Çev.: Vahdettin İnce, İslam Özkan), Ekin Yayıncılık.
31. İslam Dünyanın Geleceği, Hasan El-Turabi, Birey Yayınları.
32. Küreselleşme Sürecinde Afrika ve Türkiye-Afrika İlişkileri, Numan Hazar, Yeni Türkiye Yayınları.
33. Yüzyıl Önce Güney Afrika / Ümitburnu Seyahatnamesi, Ömer Lütfi, Kitabevi Yayınları, Ocak 2014.
34. Apartheid / Güney Afrika’nın Irk Ayrımı Politikası, Yeni Zamanlar Sahaf, 1976.
35. Gine’de Devrim / Bir Afrika Halkının Kurtuluş Mücadelesi, Amilcar Cabral, Yeni Zamanlar Sahaf.
36. Nijerya’da İslami Cihad, A.Muhammed Kani, Buruc Yayınları. (Kitabın bir diğer baskısı Ömer Gündüz’ün çevirisiyle Şafak Yayınları tarafından yapıldı.)
37. Nijerya’da Etnik ve Dini Çatışma: Sokoto Halifeliği Dönemi, H.A.S Johnston, (Çev.: Kadir Özköse) Ensar Yayıncılık, 2008.
38. Mehdi Hareketinden İslam Devrimine Sudan, Mehmet Koçak, Esra Yayınları.
39. Güney Afrika Kurtuluş Mücadelesi, Alex La Guma (Çev.: Ragıp Zaralı), Yöntem Yayınları, İstanbul, 1977.
40. Ömer Muhtar, Osman Arpaçukuru, İlke Yayıncılık.
41. Seyyid Kutup, Fatmanur Altun, İlke Yayıncılık.
42. Habeş Seyahatnamesi, Sadık el-Müeyyed, Kaknüs Yayınları.
43. Cezayir Hatıratından, Halil Halid, İstanbul, Bedir Yayınları, 2007.
44. Osmanlı Meclislerinde Libya ve Libyalılar, Orhan Koloğlu, İstanbul, Boyut Yayınları, 2003.
45. Osmanlı Belgelerinde Cezayir; TC Başbakanlık Devlet Arşivleri, Ankara, 2010.
46. İmparatorluk, Mimari ve Kent: Osmanlı-Fransız Karşılaşmaları, 1830-1914, Zeynep Çelik, Salt Yayınları, İstanbul, 2012.
47. Son Osmanlı Afrikası’nda Hayat, Çöl İnsanları Sürgünler ve Jön Türkler, Arı İnan, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2009.
48. Cezayir Sömürü Düzenine Asil Başkaldırı, Abdülkadir Özkan, İstanbul, Emre Yayınları, 1992.
49. 50. Yılında Müslüman Kardeşler, Said Havva, Uysal Yayınları, Konya, 1980.
50. Fizan Korkusundan Libya Mücahitliğine, Orhan Koloğlu, İstanbul, Truva Yayınları, 2008.
51. Senusilik Tasavvuf ve Siyaset Hareketi, Nicola A. Ziadeh, İstanbul, Risale Yayınları, 2006.
52. İslamiyet'in Zaferi, Abdül Ehad Davud, İstanbul, Bedir Yayınları, 1975.
53. Şimali Afrika'da Türkler, Aziz Samih, (Erzincan Mebusu) İstanbul, Vakit Gazete ve Matbaa, Birinci Cilt 1936, İkinci Cilt, 1937.
54. Afrika Dramı, İmaduddin Halil, (Çev: Mehmet Keskin), İstanbul, İnsan Yayınları, 1985.
55. Yoksulluktan Umuda Afrika Ekonomisi, Ergüç Ülker, Siyasal Kitabevi.
56. Afrika Menekşesi Tanzanya, Asuman Kalufya, 2009, İHH Araştırma Yayınlar Birimi.
57. Afrika'da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti 1800-1922, Muhammed Tandoğan, Ocak 2013.
58. Afrika'ya Dair, Wole Soyinka, Merya Yalçın (Çevirmen), Temmuz 2018, Hece yayınları.
59. Afrika'nın Asil Göçerleri Tuaregler, Editör: Zekeriya Kurşun, (Kolektif), Taş Mektep Yayınları, Haziran 2015.
60. Afrika'da İnsan Avcıları, Salih Saruhan, Beyan yayınları, 1985.
61. Afrika'nın Kavşağı, Figen Gündüz Letaconnux, Tanzanya-Zanzibar, Oğlak Yayıncılık, 3 Mayıs 2017.
62. Afrika Boynuzu'nda Ne Oldu? Ümit Kıvanç, İletişim yayınları, Mart 1979.
63. Parçalanma, (Things Fall Apart) (Afrika Üçlemesi 1) Chinua Achebe, Nazan Arıbaş Erbil (Çevirmen), Afrika Üçlemesi 1, İthaki Yayınları, Mayıs 2011.
64. Artık Huzur Yok, (No Longer At Ease), Afrika Üçlemesi 2, Chinua Achebe, Nazan Arıbaş Erbil (Çevirmen), İthaki Yayınları, Mart 2012.
65. İlahlarla Dans, Mim Kemal Öke, Ritim, Raks ve Afrika Ruhu, Başlık Yayın Gurubu, Nisan 2011.
66.Tanrının Oku, Arrow Of God, Afrika Üçlemesi 3, Chinua Achebe, Nazan Arıbaş Erbil (Çevirmen), İthaki Yayınları, Şubat 2013.
67. Avrupa Afrika’yı Nasıl Geri Bıraktı, Walter Rodney, Hülya Osmanoğullları (Çevirmen), Dipnot Yayınları, Eylül 2015.
68. Irkçılık Cehennemi, Mesut Karaşahan, Güney Afrika'da Apartheid Uygulaması, Pınar Yayınları, 2010.
69. Türkiye’nin Zenginleşme Projesi: Afrika, Yalın Alpay, Akademia Yayınları, Ağustos 2008.
70. Güney Afrika'da Osmanlı İzleri, Halil Gençoğlu, Tezkire Yayınları, Mayıs 2016.
71. Allah'ın Kulları, Sylviane A. Diouf, Ahmet Yaşar (Çevirmen), Amerika Kıtasında Köleleştirilmiş Afrikalı Müslümanlar, Beyan yayınları, Ekim 2012.
72. Gine'de Devrim, Amilcar Cabral, (Bir Afrika Halkının Kurtuluş Mücadelesi), Koral Yayınları, 1974.
73. Güney Afrika Kurtuluş Mücadelesi, Alex La Guma, Ragıp Zaralı (Çevirmen), Yöntem Yayınları, 1977.
74. Çalınan Hayatlar, Wolfgang Bauer, Segen Özhan (Çevirmen), Boko Haram ve Afrika'nın Kalbindeki Terör, Kor Kitap.
75. Emperyalizmin Afrika Sömürüsü, Türkkaya Ataöv, İleri yayınları, Ekim 2010.
76. Yükselen Afrika ve Türkiye, Ahmet Kavas, Tasam Yayınları, Mart 2006.
77. Piri Reis’in Kalemi ve Türk Kartograflarının Çizgileriyle XVI -XVII. Yüzyıllarda Kuzey Afrika Kıyıları, Nil Nehri ve Kahire, Cevat Ülkekul, Dönence Yayınları, 2015.
78. Güney Afrika'da Irk Ayrımcılığı Politikaları, Muhammed Emin Ruhi, Oniki Levha Yayınları, Mayıs 2018.
79. Dünya Tarihinde Afrika; Tarih öncesinden Günümüze, Jonathan T. Reynolds, Eric Jilbert, Mehmet Demirkaya, (Çevirmen), Küre Yayınları, Ekim 2016.
80. Osmanlı'dan Günümüze Afrika Bibliyografyası; Africa Bibliographie de l'Afrique; Ahmet Kavas, Muhammed Tandoğan, Mustafa Birol Ülker, Taş Mektep Yayınları, Şubat 2015.
81. Ortaçağ'da İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya ve Afrika Gözlemleri, Tudela Bnejamin, Nuh Aslantaş (Çevirmen), Kaknüs Yayınları, Aralık 2001.
82. Türkiye Afrika İlişkileri, Numan Hazar, (Türkiye'nin Dost Kıtaya Açılım Stratejisi), Akçağ Yayınları, Ekim 2017.
83. Osmanlılar ve Afrika Talanı, Mostafa Minawi, Ayşen Gür (Çevirmen), (Sahra'dan Hicaz'a İmparatorluk ve Diplomasi), Koç Üniversitesi Yayınları, Temmuz 2018.
84. Stratejik Etkileşimler Arap Dünyası Türkiye ve Afrika, Fuad Ferhavi, USAK Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, 2015.
85. Osmanlı-Afrika İlişkileri, Ahmet Kavas, Tasam yayınları, Aralık 2006.
86. Güney Afrika'da Osmanlılar, Ahmet Uçar, Çamlıca Basım Yayın, Haziran 2017.
87. Hece Dergisi - Özel Sayı 34 (Sayı: 246/247/248), Afrika, Hece Yayınları.
88. Güç ve Kimlik Perspektifinden Çin-Afrika İlişkileri, Dr. Mürsel Bayram, Savaş Yayınları, 2018.
89. Afrika, Prof. Dr. Sait Kapıcıoğlu, Cinius Yayınları, 2018.
90. Dünya Siyasetinde Afrika 4, Kolektif, Editör: Doç Dr. İsmail Ermağan, Nobel Yayınları,
2018.
91. Dünya Siyasetinde Afrika 3, Kolektif, Editör: Doç Dr. İsmail Ermağan, Nobel Yayınları, 2017.
92. Dünya Siyasetinde Afrika 2, Kolektif, Editör: Doç Dr. İsmail Ermağan, Nobel Yayınları, 2015.
93. Dünya Siyasetinde Afrika 1, Kolektif, Editör: Doç Dr. İsmail Ermağan, Nobel Yayınları, 2014.
94. Afrika Politikası; Prof. Dr. Haşmet Çomak, Doç Dr. Caner Sancaktar, Huriye Yıldırım Çınar, Beta Basım Yayın, 2017.
95. Afrika Seyahatnamesi, Enver Arpa, Fecr Yayınevi, 2010.
96. Yedi İklim Dört Kıta 2/Ortadoğu-Afrika; Ali Nar, Elif yayınları, 2005.
97. Makaku Set (Çocuklar için Afrika masalları), Enzo İkah, Puslu Yayıncılık, 2017.
98. Hepimizin Kökeni Afrika (Genler-Irk ve Ortak Kökenimiz), Steve Olson, Yurt Kitap Yayın, 2008.
99. Afrika Satrancında Sudan, Enver Arpa, Meneviş Yayınları, 2013.
100. Yükselen Afrika, Kolektif, Anadolu Ajansı yayınları, 2018.
101. Yeni Güney Afrika: Kararan Kapitalizm Güney Afrika'da Kapitalizm, Irk, Sınıf, Tolga Tören, Sosyal Araştırmalar Vakfı, 2014.
102. Büyük Güçler ve Afrika, 21. Yüzyılda Çok Boyutlu Afrika Rekabeti, Ufuk Tepebaş, Tasam yayınları, 2010.
103. Sahra Altı Afrika (Sub Saharan Africa), Ed. Ahmet Kavas, Ufuk Tepebaş; Tasam Yayınları, 2007.
104. Afrika'yı Anlamak ve Afrika-Türkiye İlişkileri, Mustafa Efe, Murat Kitap ve Yayınevi, 2015.
105. Özgür Bir Güney Afrika, Nelson Mandela, Çevirmen Ayşegül Erol, Belge Yayınları.
106. Dönüşüm Sürecindeki Sahra Altı Afrika, Kalkınma, Güvenlik ve Ortaklık, Ufuk Tepebaş, Tasam Yayınları, 2013.
107. Gelecek Vadeden Kıta: Afrika, Kolektif, Bilgesam Yayınları, 2016.
108. Üç Rus ve Üç İngiliz'in Güney Afrika Serüvenleri, Jules Verne, Tercüme: Ender Bedisel, İthaki Yayınları, 2010.
109. Uluslararası Siyasetin Odağındaki Kıta Afrika, Kolektif, Al Elmas Yayınları, Editör; Ahmet Kavas, Muhammed Tandoğan, 2018.
110. Doğu Afrika Jeopolitiği Ve Türkiye'nin Somali Politikası, Dr. Mehmet Özkan, SETA, 2014.
111. Osmanlı Kahire’sinde Tüccar Olmak, Nelly Hana, Deniz Öktem ( Çevirmen) Küre Yayınları, 2006.
112. Kızıldeniz; Göl, Gemi ve Tacir, Nihal Şahin Utku, Klasik Yayınları, 2012.
113. Bu arada Afrika ile ilgili araştırmalar yapmış olan merhum Prof. Dr. Cengiz Orhonlu'nun bir bibliyografya çalışması da mevcuttur. Konu ile ilgili olanların yararlanması için onu da zikretmekte fayda görüyoruz: Tarih Enstitüsü Dergisi; Sayı 7-8; 1976-77; Afrika ile ilgili Türkçe Yayınlar ve Kayıtlar; Hazırlayan Prof. Dr. Cengiz Orhonlu.
114. Afrika'da Sufi Direniş (Sömürgeciliğe Karşı), B. M. Martin, Tercüme: Fatih Tatlılıoğlu, İnsan Yayınları, 1988.
(Sayın İbrahim Tığlı ve Ali Erken'e katkılarından dolayı teşekkürler.)
[email protected]
|
