İSLAM SANATI’NIN ÖZELLİKLERİ
BİRLİK/YANSITMA/İŞLEVSELLİK/GÜZELLİK/AŞKINLIK

Tevhid’den hareket eden ve tenzih’le doğayı yansıtan sanatçı tabiyatın içkinliğini yakalar.

Bu ilahi güçle dolan sanat çabası, maddeyi güzel kılar.

Bu kitap; İslam Sanatı’nın Özellikleri’ni birlik, yansıtma, işlevsellik, güzellik ve aşkınlık şeklinde sıralamıştır.

Sanat felsefesi, duygularla ilgili bir alanı bilgiyle çözümleme çabasıdır. İslam Sanatı’nın Özellikleri; bu yöntemle ortaya çıkmış tartışılabilir bir metindir.


Yazan: Mahmut Çetin
Ön İnceleme: Fahri Atasoy, Levent Bayraktar, Celil Civan, Abdurrahman Çapar, İslam Gemici, Aydın Işık, Cem Sökmen, Hasanali Yıldırım

Ebat: 13,5 X 19,5
Sayfa: 248
Kağıt: Enso
ISBN : 978-975-8204-11-3
Baskı: Korza Yayıncılık Basım Sanayi ve Ticaret A.Ş.


BİYOGRAFİ NET YAYINCILIK
0542 2357249 e-posta: info@biyografi.net www.biyografi.net

genel dağıtım
Kıta Basın Dağıtım Yayıncılık Ltd. Şti.
Adres : Kızılırmak Cad. 12/A Kızılay/Çankaya/ANKARA
Telefon : 0312 435 59 03 - 0312 434 35 28
Fax : 0312 435 59 04
E-Posta : info@kitakitap.com

İÇİNDEKİLER


ÖNSÖZ / 9

GİRİŞ / 15

1.Estetik’in ölçeği: Güzellik-Çirkinlik
2.Tematik bir muhtevayı kuramsal bir sistem olarak yorumlama
3.Bakış açısı yoksa veriler anlamsızlaşır
4.İslam Sanatı’nın Özellikleri’ni tespitte yöntem sorunu
5.İslam Sanatı’nın tematik birikimi


Birinci Bölüm
İSLAM SANATI’NIN ÖZELLİKLERİ 1:
BİRLİK/TEVHİD / 43

1.Kelime-i tevhid’in hayata yansıması: birlik
2.Bütün; parçalardan önce gelir
3.Doğadaki hiçbir şey Allah’ı temsil etmez
4.İslam Sanatı ‘değişme’yi bildiren bir sanattır
5.Birlik özelliğinin somutlaştığı güzel sanat mimari
6.Eserin tabiatla bütünleşmesi
7.İslam Sanatı’na göre yalnız Bir vardır
8.Sonuç yerine


İkinci Bölüm
İSLAM SANATI’NIN ÖZELLİKLERİ 2: YANSITMA / 71

1.Tenzih/namaz/yansıtma
2.Batı Sanatı’nın temeli taklit’tir
3.Yansıtma-Benzetme zıtlığı
4.Batı Sanatı x İslam Sanatı karşılaştırması
5.Batılı şekil ve normlara sapmak, çareyi Batı’da aramaktır
6.Batı Sanatı, insanın Allah’a karşı mücadelesidir
7.Taklit giderek ‘yaratma’ teşebbüsüne dönüşür
8.İslam Sanatı ile Batı Sanatı arasındaki temel fark doğayı algılama
9.Sonuç yerine

Üçüncü Bölüm
İSLAM SANATI’NIN ÖZELLİKLERİ 3: İŞLEVSELLİK / 99

1.Sanatın işlevi özgürlük
2.Bir temel arkaplan olarak: Asrı Saadet Sanatı
3.İşlevsellik’in iki kapısı emir ve yasak
4.Bir yeniden teşekkül anlayışı: Ulu Cami merkezli İslam Şehri
5.Sinan Mimarisi’nin fonksiyonel yapısı
6.İşlevsellik, İslam Sanatı’nın diğer özellikleriyle iç içedir
7.İşlevsellik’in pratiği: çoklu kullanım
8.Seyirlik değil yaşanan bir sanat anlayışı
9.Geçmiş birikimlerin işlevselleştirilmesi ya da örfü gözetmek, hayatı gözetmektir
10.Kıssa’dan hisse ve salihlerin hayat hikâyeleri
11.Sonuç yerine

Dördüncü Bölüm
İSLAM SANATI’NIN ÖZELLİKLERİ 4: GÜZELLİK / 115

1.Yüce Allah, her güzelin aslıdır
2.İnsanlık, sanatçı kimliğiyle güzellik’i aramaktadır
3.İslam Sanatı’nın öz’den biçime arayışı: Güzellik
4.Görkemli değil, uyumlu bir sanat
5.Güzellik’e giden yol 1: Lirizm
6.Şiir, şiirin şiiri’dir, her sanatın şiirsel yanı vardır
7.Epik karaktere ve kültürel kodlara ulaşmak
8.Güzellik’e giden yol 2: Ritim
9.Karagöz’den minyatür’e: Hayal Sineması
10.Güzellik’e giden yol 3: Tenevvü-Çeşitleme
11.Güzellik’e giden yol 4: Simetri
12.Sonuç yerine: güzellik, sınırlı olarak temsil edilmiş sonsuzluktur


Dördüncü Bölüm Ek 1
İSLAM SANATI’NA ORYANTALİST KUŞATMA:
ARABESK / 147

1.Oryantalizmin icadı ‘mitsel Doğu’
2.Bu tasarıma göre geçmiş başarıların yeniden hayat bulması mümkün değildir iddiası
3.Formun öne çıkışı: Arabesk
4.Formlar Bütünü- Formlar Dili
5.Arabesk ya da çokluk’ta birlik
6.Arabesk sadece form değil, aynı zamanda bir fikirdir
7.Klasik süslemede temel motif rumi
8.Geriye dönük meşrulaştırma
9.Soyut Sanat’a suçlama
10.Sonuç yerine: İslam Medeniyeti, Batı dışındaki tek evrensel tasavvurdur!


Beşinci Bölüm
İSLAM SANATI’NIN ÖZELLİKLERİ 5: AŞKINLIK /167

1.Aşk/ aşkınlık/ istiare/ metafor
2.Eşya ve hadiselerin maverasına sıçramak
3.Çift katmanlı üst-dil kodlarını sembollerle inşa eder
4.Aşkın evi gönüllerdir
5.İslam Sanatı’nın ‘aşk’a yöneliş sırrı
6.İslam Sanatı’nda trajedi yokluğu
7.Yalınlık ve tarihsel önem
8.Önce teşbih/istidlal, sonra tevhid
9.Doğu insanı, ‘bilgiye üstün gelen’ bir kişilik
10.Sonuç yerine

Beşinci Bölüm Ek 1
TRAJİK KARAKTER İLE EPİK KARAKTER / 191

1.Kişileştirmede trajik karakter’le epik karakter’in ayrışması
2.Batılı karakter: büyük tek kişiler
3.Batı Hikayesi’nde çatışma zorunluluktur
4.Dramatik yapı’nın değişmezlik zaafı
5.Tragedya; Apollon ile Dionisos karşıtlığı
6.İslam Sanatı’nda karakter: kitle-birey
7.Batı Sanatı’nda karakterin kitleleşmesi ya da trajik’ten kaçış
8.Çağdaş drama’da mutlu son
9.Sonuç yerine: Katharsis, seyircinin ruhsal arınması mı? Yazara suç ortaklığı mı?


Beşinci Bölüm Ek 2
ORTAOYUNU, DRAMATİK VE EPİK TİYATRO’DA OYUN DÜZENLERİ / 215

1.Karakter sistemi
2.Dramatik Tiyatro serim’le başlar
3.Dramatik ve Epik Tiyatro’da düğüm, Ortaoyunu’nda fasıl
4.Ortaoyunu özneyi reşit kılar
5.Çözüm
6.Ortaoyunu’ndan Tiyatro’ya geçiş mümkün mü?
7.Sonuç yerine

SONSÖZ / 229
KAYNAKÇA / 231
DİZİN / 239