Sabir .
şair, yazar
Mirza Elekber Sabir
(1862-1911) Elekber Zeynelabidin oğlu Tahirzadə (Sabir) 1862 mayıs 30-da Şamaxı'da anadan olmuştur. Babası küçük bakkal dükkanı olan dindar bir erkek ve Alekber gelecekte ruhani görmek istiyordu diye, oğlu sekiz yaşına ulaştığında onu mollahana'ya koymuştu, 12 yaşında olduğunda ise Sabir sonra ünlü şair seyid Əzimin açdığı yeni usul okula geçmişti. Öğretmeni Ekber'e fars dilinden şiirler tercüme ettiriyor, sonra bu tercümeleri okuyup ona tavsiyeler verir, yaratıcılık hevesini artırırdı. XX yüzyılın başlarından itibaren Sabir'in şiirleri basın sayfalarında görünmeye başlar: 1903 yılında "Doğu-Rus" gazetesinde, biraz sonra ise "Hayat" gazetesinde şiirleri yayımlanıyor, 1906 yılında şair "Molla Nasreddin" dergisi en etkin yazarlarından birine dönüşüyor. Aynı dönemden C.Mammedkuluzade ile Sabir arasında kopmaz dostluk ilişkileri oluşuyor ve her iki sanatçı halkın kanını emen zalim ağalara, yalaka ruhanilere, hain aydınlara sarsıcı darbeler vuruyor. Şiirlerini gizli imzalarla yazmasına rağmen, gerek Şamahı'da ve Bakü'de, gerekse Azerbaycan'ın diğer bölgelerinde ve İran'da birçok irticacılar Sabir'in eserlerini kınıyor, onun yazdığını okuyanları kafir ilan ediyorlardı. Ruhaniler Sabir'in ölümüne fitva veriyor, zenginler ona tehdit mektupları gönderiyor, qoçular sokakta yolunu kesip ağır sözler deyirdilər.1910'lı yılın başlarında Sabir Bakü'ye çalışmaya geliyor. Önce "Zenbur" dergisinin binasında çalışıyor, sonra Balahanı okulunda büyük hevesle ders vermeye başlar. Öğretmenliği ile birlikte şair Balahanı petrol tesislerinde çalışan işçilere, yerli devrimcilere yaklaşarak, onların açtıkları "Nur" kütüphanesinin aktif üyesi olur.1911'lı temmuz 12'de, hayatının ve sanatının en parlak zamanında Sabir akciğer hastalığından vefat eder ve dünyaya gözünü açtığı Şamahı'da, "Yedi kubbe mezarlığında" defin olunur. Sabir'in anısına saygı belirtisi olarak vefatından bir yıl sonra, 1912 yılında eşi ve dostları Abbas Sıhhat ve M.Mahmudbeyov'un çabası sonucunda "Hophopnamə" adıyla şiirleri yayımlanıyor, 2i yıl sonra ise halkın bağışıyla "Hophopnamənin" ikinci, daha mükemmel yayını ışık yüzü görüyor.
Hazırlayan Mübariz Göyüşlü
ŞİİRLERİ
NƏ İŞİM VAR
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
Qoy mən tox olum, özgələr ilə nədi karim,
Dünyə-vü cahan ac olur olsun, nə işim var?!
Səs salma, yatanlar ayılar, qoy hələ yatsın,
Yatmışları razı deyiləm kimsə oyatsın,
Tək tək ayılan varsa da Həq dadıma çatsın,
Mən salim olum, cümlə cahan batsa da batsın!..
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
Salma yadıma söhbəti, tarixi, cahani,
Əyyam-i sələfdən demə söz bir də filani,
Hal isə gətir meyl eləyim dolmanı, nani,
Müstəqbəli görmək nə gərək, ömrdü fani;
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
Övlad-i vətən qoy hələ avarə dolansın,
Çirkab-i səfalətlə əli, başı bulansın,
Dul övrət isə sailə olsun, oda yansın,
Ancaq mənim avaze-yi şənim ucalansın!
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
Hər millət edir səfhe-yi dünyadə tərəqqi,
Eylər hərə bir mənzil-i məvadə tərəqqi,
Yorğan-döşəyimdə düşə gər yadə tərəqqi,
Biz də edərik aləm-i röyadə tərəqqi!..
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
*****
NE İŞİM VAR!
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Düşmanlara muhtaç olursa olsun, ne işim var?!
Bırak ben tok olayım, başkalarıyla işim ne,
Bütün dünya aç kalırsa kalsın, ne işim var?!
Seslenme, bırak yatan ayılar daha uyusun,
Yatanı, razı değilim kimse uyandırmasın.
Tek tek ayılan varsa Allah ıslah etsin,
Ben iyi olayım, bütün cihan batarsa batsın!..
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Düşmanlara muhtaç olursa olsun, ne işim var?!
Hatırlatma dostluğu, tarihi, dünyayı,
Geçmiş günlerden söz etme, bırak filanı,
Şimdi istiyorum, getir yemeği, ekmeği,
Geleceği görmeye ne gerek var, ömür fani...
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Düşmanlara muhtaç olursa olsun, ne işim var?!
Bırak vatan evladı hala avare dolansın,
Elleri başı sefalet çamuruna bulansın,
Dul kadınlar dilenci olsun, ateşte yansın,
Ancak benim şen haykırışlarım duyulsun!
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Düşmanlara muhtaç olursa olsun, ne işim var?!
Her millet dünya yüzünde ilerliyor,
Herkes belli bir sonuca doğru ilerliyor,
Yorgan döşekte aklıma gelir ilerlemek,
Bize de nasip rüyalar aleminde ilerlemek!..
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Düşmanlara muhtaç olursa olsun, ne işim var?!
QORXURAM
Pay-i piyadə düşürəm çöllərə,
Xar-i müğilan görürəm, qorxmuram.
Seyr edirəm bərr u biyabanları,
Qul-i biyaban görürəm, qorxmuram.
Gah oluram bəhrdə zövrəqnişin,
Dalğalı tufan görürəm, qorxmuram.
Gah çıxıram sahilə, hər yanda min
Vəhşe-yi ğürran görürəm, qorxmuram.
Gah şəfəq tək düşürəm dağlara,
Yanğılı vulkan görürəm, qorxmuram.
Gah enirəm sayə tək ormanlara,
Yırtıcı heyvan görürəm, qorxmuram.
Üz qoyuram gah neyistanlara,
Bir sürü aslan görürəm, qorxmuram.
Məqbərəlikdə edirəm gah məkan,
Qəbrdə xortdan görürəm, qorxmuram.
Mənzil olur gah mənə viranələr,
Cin görürəm, can görürəm, qorxmuram.
Bu kure-yi ərzdə mən, müxtəsər,
Müxtəlif əlvan görürəm, qorxmuram.
Xarici mülkündə də hətta gəzib
Çox tühaf insan görürəm, qorxmuram.
Leyk, bu qorxmazlıq ilə, doğrusu,
Ay dadaş, vallahi, billahi, tallahi,
Harda Müsəlman görürəm, qorxuram!..
Bi-səbəb qorxmayıram, vəcgi var,
Neyləyim axır, bu yox olmuşların
Fikrini qan-qan görürəm, qorxuram;
Qorxuram, qorxuram, qorxuram!..
1907
*****
KORKUYORUM
Yalın ayak düşüyorum çöllere,
Dikenleri görüyorum, korkmuyorum.
Seyrediyorum karaları ve sahraları,
Hortlak görüyorum, korkmuyorum.
Kah denizde kayıkta oturuyorum,
Dalgalı tufanlar görüyorum, korkmuyorum.
Kah çıkıyorum sahile, etrafta binlerce
Kükreyen vahşileri görüyorum korkmuyorum.
Kah şafak gibi düşüyorum dalgalara,
Yankılanan volkanları görüyorum korkmuyorum.
Kah iniyorum gölge gibi ormanlara,
Yırtıcı hayvanları görüyorum, korkmuyorum.
Dalıyorum bazen bataklıklara, sazlıklara,
Bir sürü arslan görüyorum, korkmuyorum.
Mezarlıkta bazen misafir oluyorum,
Kabirde hortlak görüyorum, korkmuyorum.
Konak yeri olur bana bazen viraneler,
Cin görüyorum, peri görüyorum, korkmuyorum.
Bu gök kubbede ben birçok yaratık,
Çeşitli renkler görüyorum, korkmuyorum.
Hatta yabancı diyarları da gezip
Çok tuhaf insanlar görüyorum, korkmuyorum.
Garip, bu korkusuzluk ile doğrusu ben,
Ey kardeş, vallahi, billahi, tallahi,
Nerde Müslüman görsem korkuyorum!..
Sebepsiz korkmuyorum, nedeni var,
Ne yapayım, bu yok olmuşların
Fikrini kanlar içinde görüyorum, korkuyorum;
Korkuyorum, korkuyorum, korkuyorum!..
1907
|
