|
|
Cyrus Hamlin
Robert Kolej Kurucusu
papaz
1811 yılında doğdu.
1839 yılında Türkiye’ye geldi. 1860 yılına kadar erkek öğrencilere seminerler verdi. 1856 yılında
Kırım Savaşı sırasında Mr. Robert ile tanıştı. Huguenot neslinden gelen bu iki adamın daha sonraki görüşmeleri, Birleşik Devletler sınırları dışındaki en eski Amerikan Koleji’nin kurulmasına vesile olmuştur.
Mr. Robert finansal yükü üstlenirken, Dr. Hamlin ise Birleşik Devletler’den kaynak sağlayarak Kolej’in kurulumu sorumluluğunu eline aldı. Bir müfredat programı oluşturuldu. Dr. Hamlin öğretim lisanının İngilizce olması konusunda ısrar etti.
Yeni kurulan Yönetim Kurulu’nun aldığı kararlar doğrultusunda, Kolej’in kapıları tüm öğrencilere açık olacaktı.
Çeşitli alternatifler düşünüldükten sonra, Mr. Hamlin, Kolej’in yeri konusunda düşündüğü en uygun yeri belirledi. Bu yer Ahmet Vefik Paşa’ya ait taşocağı olan bir arsaydı. Aynı taşocağı, İstanbul fethedilmeden hemen önce, 1453 yılında, Boğaz’ın Avrupa Yakasında olan heybetli Rumelihisarı’nın yapımında Fatih Sultan Mehmet tarafından da kullanılmıştı. Bu ocaktan çıkan mavi kireçtaşı Birinci Dünya Savaşı’na kadar inşa edilen bütün Kolej binalarında kullanıldı.
Önceleri Ahmet Vefik Paşa arazisini satmak istemedi. Fakat daha sonra sultanın elçisi olarak III. Napoleon’un Paris’teki sarayına çağrılınca, anlaşmaya mecbur kaldı. 1861 yılında arsasını sattı.
4 Haziran 1869′da Padişah izin hükmünü verdi. İlk binanın köşetaşı yerleştirildi ve ismi Hamlin Hall olarak belirlendi.
Hamlin Hall 1871 yılında tamamlandı. Tek katlı, geniş bir bina 1873 yılında Hamlin Hall’ın arka kısmına ilave edildi. Fakat otuz yıl sonra bu bina Washburn Hall yapılırken yıkıldı.
Dr. Hamlin, Kolej için bağış ve yardımları artırmaya çalışsa da asla başarılı olamadı. 1869′da, 1865-1868 yılları arasında Robert Kolej’de öğretmenlik yapan Dr. Hamlin’in damadı, Dr. George Washburn, Kurul tarafından yönetimi ele almak için İstanbul’a geri gönderildi.
Bu Mr. Hamlin’i tedirgin etti. Çünkü damadıyla olan ilişkileri gittikçe gerginleşti. Dr. Hamlin, Dr. Washburn’ün genişleme ve politikaya dahil olma fikrini onaylamadı.
Dr. Hamlin ve Dr. Washburn arasındaki çatışma zamanla öyle büyük bir boyuta geldi ki, 26 Eylül 1873′te, Dr. Hamlin bir daha Türkiye’ye geri gelmemek üzere ABD’ye kesin dönüş yaptı.
Dr. Washburn Kurul tarafından Mayıs 1872′de müdür yapıldı. Dr. Hamlin Mart 1877′de istifasını verdi. Dr. Washburn 1877′den 1903′teki emekliliğine kadar, Kolej’in ikinci Başkanı oldu.
ABD’deki çalışmalarına devam eden Dr. Hamlin 8 Ağustos 1900 tarihinde 89 yaşında öldü.
Robert Kolej
Mr. Robert 1878 yılında vefat ettiğinde, Robert Kolej kendi kendini finanse etme durumunda kaldı. Mr. Robert Lookout Mountain’daki arazisinin tümünü, kendine ait bütün diğer arsaların beşte birini Robert Kolej’e miras olarak bıraktı ve bu arsaların satışından elde edilen parayla okula yeniden finansal kaynak sağlanmış oldu.
Kolej arazisi üzerinde ikinci bina 1881 yılında Profesör Alexander Van Milligen tarafından inşa edilen konuttur. Bizans tarihi konusunda uzman olan ve 1878 yılından, öldüğü 1915 yılına kadar öğretmenlik yapan Profesör Alexander Van Milligen, bu evi ölümünden sonra Robert Kolej’in hizmetine gireceği bilinciyle inşa ettirmiştir. Buna rağmen, Bay ve Bayan George G. Huntigton’ın bu evde uzun zaman boyunca yaşamasından dolayı ev Huntington House olarak isimlendirilmiştir. 1986 yılında ev yenilenmiş ve de Heritage (Tarihi) Müzesi’ne çevrilmiştir. Evin son sakini olan Eveline A. Scott tarafından miras bırakılan mobilyalar, kitaplar ve de dokümanlar, bu müzenin çekirdeğini oluşturmaktadır.
1895 yılından, 1919 yılına kadar Yönetim Kurulu Başkanlığı yapan John Steward Kennedy, Kolej’e cömert yardımlarda bulunmuştur. Onun bağışlarıyla, 1891′de Kolej’in başkanı için bir ev inşa edilmiştir. Muhteşem Boğaz manzarası olan bu geniş ev, Kennedy Lodge, 1891 yılından itibaren Washburn’lerle başlayarak 1971 yılında Dr. John Scott’ın ayrılmasına kadar Kolej Başkanlarının ikametgahı olmuştur. Bugün, zemin katı öğretim kadrosu için bir yemek salonu, üst katları misafirhane ve de bodrum katı restorant olarak kullanılmaktadır. Her türlü sosyal etkinlik de burada yapılmaktadır.
Mr. Kennedy aynı zamanda altı profesörün evi ve de Kolej arazisinin çevresinin duvarla çevrilmesi için bağışta bulunmuş, Robert Kolej’e miras olarak bıraktığı 1.500.000$ ise Mühendislik Fakültesi’nin doğu kanadı ile (1912), 1913 yılında inşası tamamlanan yurt-derslik binası olan Anderson Hall’ın, yapımlarında kullanılmıştır.
Dr. Cyrus Hamlin’in oğlu olan Alfred Dwight Foster Hamlin tarafından dizayn edilen ikinci akademik bina 1892 yılında tamamlanmıştır. İlk başta Science Hall olarak adlandırılan binanın ismi, Kolej’e 1872 yılından 1901 yılına kadar doğa tarihi profesörü olarak hizmet eden Albert Long’un ölümünden sonra Albert Long Hall olarak değiştirilmiştir. Bu bina Bayan Van Milligen’in kardeşi olan Bayan Davies tarafından döşenmiştir. Bodrum katta Kimya Bölümü, birinci katta Kütüphane ve Fizik Bölümü ve de üst kat Oditoryum olarak kullanılmıştır. Ayrıca, Mr. Cleveland H. Dodge tarafından bağışlanan ve dünyanın en ünlü beş orgundan biri olan org ise bu katta bulunmaktadır.
Hamlin Hall tamamlanır tamamlanmaz, Hazırlık Bölümü’nün ayrı bir binada yer alması gerektiği anlaşılmıştır. 1898 yazında, Mr. Washburn Birleşik Devletler’e gittiğinde, yeni binanın finansmanını sağlamak konusundaki ilgisini çekmek için New York’lu zengin bir bankacının kızı olan Olivia Eggleston Phelps Stokes’ı ziyaret etmek istemiştir. Ne yazık ki Bayan Stokes Avrupadaydı, ama İstanbul’da Mr. Washburn’ü, Bayan Stokes’ın yeni binanın inşaası için yardıma hazır olduğunu yazan bir mektup bekliyordu. Bu bina 1871 yılında Ahmet Vefik Paşa’dan satın alınan arazinin üzerine inşa edildi ve 1902 yılında ise yerleşilmeye hazırdı. Bayan Stokes’un özel isteği üzerine bina Theodorus Hall (veya Allah’ın armağanı) olarak isimlendirildi. Bugün ise Kız Yurdu olarak kullanılmaktadır.
Aynı zamanda Dodge Jimnastik Salonu da Kampüs’teki taşocağından çıkarılan mavi kireçtaşından inşa edildi. Bu binanın yapımı, 1909′dan 1926′ya kadar Yönetim Kurulu Başkanı olan Cleveland H. Dodge ve babası William H. Dodge tarafından finanse edilmiştir. Uzun yıllar boyunca Avrupa’daki en modern ilk jimnastik salonu olma özelliğini korudu ve de Türkiye’deki tek kapalı koşu pistini barındırdı. 1908 yılında, Türkiye’deki ilk basketbol maçı burada oynanmıştır.
1929 yılında, Bayan Olivia Phelps Stokes aynı zamanda Hazırlık Bölümü öğrencileri için Theodorus Hall’un arkasına inşa edilen jimnastik salonunun da finansmanını sağlamıştır. Bu bina daha sonra erkek yurduna çevrilmiştir.
Bugün İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi olarak kullanılan Washburn Hall, Mr. William E. Dodge’ın dul eşi Mrs. William E. Dodge tarafından finanse edilmiştir. Bu ofis-sınıf binası 1906 yılında tamamlanmış ve de ismini 1903 yılında Başkanlıktan istifa etmiş olan Başkan George Washburn’den almıştır. Diğer bütün binalar gibi Washburn Hall da Birinci Dünya Savaşı’ndan önce inşa edilmiş ve de inşasında kampüste bulunan mavi kireçtaşı kullanılmıştır. Üst katlar, yani beşinci kat ve de dördüncü katın yarısı, bir zamanlar büyük değer taşıyan Doğal Tarih Müzesi’ne (Natural History Museum) ev sahipliği yapmıştır.
Dr. Caleb Frank Gates’in başkanlığı süresinde (1903-1932), ilk tenis kortları yapılmış, Hamlin Hall yenilenmiş, yeni bir ışıklandırma ve ısıtma binası kurulmuş, Ahmet Vefik Paşa’dan yeni arazi satın alınarak üzerine tepeye doğru dolanarak çıkan yol 1913 yılında inşa edilmiş ve deniz kenarındaki yeni giriş, okulun ana giriş kapısı olmuştur.
Anderson Hall veya bugünkü adıyla Fen-Edebiyat Binası da 1913 yılında tamamlanmıştır. Bu yatakhane-sınıf binası, John S. Kennedy tarafından Kolej’e miras olarak bırakılan sermayeyle inşa edilmiş ve de Profesör Charles Anderson’dan sonra onun Kolej’e yaptığı uzun hizmete (1869-1918) istinaden isimlendirilmiştir. Bugün ise derslik-ofis binası olarak kullanılmaktadır.
1903 yılında Gates başkan olunca, Robert Kolej daha fazla genişleme ve de modernleşmeye hazırdı. Gates Türkiye’nin artık kendi mühendislerini yetiştirmesi ve eğitmesi gerektiğini anlamıştı ve John S. Kennedy’den kalan parayla, bir mühendislik okulunun yapımına başlamak istiyordu. 1909 yılında Birleşik Devletler’e giderek, teklif ettiği projenin uygulanması için Kurul’dan onay almayı başardı. Robert Kolej’deki yeni Mühendislik Okulu’na gelip, kurulumuna nezaret etmesi için de ilk önce Makine Mühendisliği Profesörü olan John R. Allen ile anlaştı. Daha sonradan ismi Gates Hall olan, Mühendislik Bina’sının yapımına 1910 yılında başlandı, ama 1912 yılında sadece batı kanadı bitirildi. İlkbaşta U-şeklinde dizayn edilen binanın ilk planından daha sonra vazgeçildi. Balkan Savaşları, I.Dünya Savaşı ve de yeni Türkiye Cumhuriye’tinin kurulması dolayısıyla, bugünkü mevcut binanın yapımı ancak 1931 yılında tamamlanabildi. Dört kat yüksekliğindeki bina tepenin eğimini takip edecek şekilde planlanmıştır, bu yüzden her katın kendine ait ayrı bir girişi bulunmaktadır.
HAKKINDA YAZILANLAR
Robert Kolej: Bir Protestan Okulu
II. Mahmud devrinde, 1839'da İstanbul'a ayak basan ABD'li misyoner ve eğitimci Cyrus Hamlin, Türkiye'de bir Protestan okulu açmak için kolları sıvadı.
Okulu New York'lu Mr. Christopher Robert finanse ediyordu. 1863'te faaliyete geçen Robert Kolej Amerika Birleşik Devletleri sınırları dışında kurulan ilk Amerikan okulu oldu.
Robert Kolej'e ilk Türk 1881’de girdi. 1882'deki 232 öğrencisinin kökeni, Osmanlı İmparatorluğu'nun yapısını da yansıtıyordu: 89 Bulgar, 85 Ermeni, 28 Rum, 7 Türk ve 23 diğer uluslardan.
Casus yuvası mıydı?
"Türkiye ve Dünyada Casuslar” isimli kitabın yazarı araştırmacı Aytunç Altındal, yapılan bir söyleşide şöyle demektedir:
“Robert Koleji’nin kurulmasında büyük casusluklar yaşandı. Hamlin Ailesi, Protestan Hıristiyanlığı, Osmanlı topraklarında yaygınlaştırmak için çok yoğun bir faaliyet sürdürmüştü. O dönemde bu okulda öğrenci olan Müslüman gençlerden bazıları, bu tuzağına düşerek Hristiyan olmuşlardı. Robert Kolej, ayrıca Osmanlı’daki Amerikalı, İngiliz ve Rum casusların da yuvası olmuştu. Birçok casus, bu okulda öğretmen kisvesi altında faaliyet göstermişti”.
Seçkin birçok insanın yetiştiği bu güzel okul için söylenen sözler ağır gelse de istihbari faaliyetlerde her vasattan faydalanıldığı da bir gerçek. Okullar da istihbari faaliyetler açısından mükemmel bir korunak.
Sola kitakse!
Nitekim Kolejli, tanınmış köşe yazarı Engin Ardıç, 17.12.2005 tarihli, ‘Sola kitakse!’ başlıklı köşe yazısında şöyle söylüyor:
“...bizim A sınıfına Charles Gilchrist gelirdi. Ölmüştür herhalde, toprağı bol olsun, savaş yıllarında SOE, yaniİngiliz Özel Harekat Dairesi’nin ajanı olarak komandoluk yapmıştı, görev bölgesi Yunanistan, uzmanlık alanı da köprü uçurmak ve daha önce de nöbetçi Alman askerinin gırtlağını çıt çıkarmadan jiletle kesmek. ...Bayan Mary, Doğan Nadi’nin eşi, ...savaş yıllarında OSS ajanıymış! ...’Office of Strategic Services’, yani ‘Wild Bill’ namıyla maruf William Donovan’ın kurduğu, FBI’ya bağlı olmayan ilk Amerikan dış istihbarat ve harekat örgütü.
...Gene çok sevgili hocalarımızdan biri olan Hilary Sumner-Boyd’un da MI5 ajanı olduğunu.
...Son Robert Kolej başkanı John Scott Everton’un CIA ajanı olduğunu biliyorduk.
...Bayan Mary, daha sonra, Dünya Bankası’nda çalışan yeğeni Zeynep’in oğlunun, okulunu bitirince CIA örgütüne ‘analizci’ olarak girmesini önermiş, çünkü çok iyi para veriyorlarmış.
...Zeynep’in ablası Emine, Cumhuriyet Gazetesi’nin ortağı ve yöneticisi...
Aile, İzmir eşrafından, eni konu zengin ve ünlü Uşşakizade Ailesi...”
Boğaz sırtlarından Türkiye
Kolejin bir diğer öğretim görevlisi Prof. John Freeley, ABD Deniz Kuvvetlerinde görev yapmış bir komando subayıdır.
2.nci Dünya Harbi sırasında Burma ve Çin'de görev yapmış, 1960'da İstanbul Robert Kolej'de "fizik" öğretmenliğine başlamış ve 1993'e kadar İstanbul'da yaşamıştır. John Freely'nin “Boğaz sırtlarından Türkiye” isimli Robert Koleji anlatan kitabı, okuldaki sol faaliyetleri de anlatıyor:
Kolej’de Sol isyanlar, Maoist hareketler
“...1970'te okul bir kriz geçirmektedir. ...Dev Genç'in Genç Devrimciler Örgütü de kampusta bildiri dağıtmaya, rektörü faşist ilan etmeye ve duvarlara Mao'dan sloganlar yazmaya başlamıştır. Yüksek Okulu Arnavutköy'e taşıma girişimlerine karşı sosyal demokrat Öğrenci Birliği de boykot ve işgal tehditleri savurur. Genç Devrimciler Grubu boykot kararı alır. Sol basında Robert Kolej'in artık Amerikan emperyalizmine yeteri kadar hizmet veremediği için dağıtıldığını öne süren haberler çıkar. Ayrıca kolej beyin göçünden de sorumlu tutulur, ancak Öğrenci Birliği boykotu tanımaz ve iki grup arasında kavga çıkar”.
"Türkler Arasında"
Yazar: Cyrus Hamlin
Sayfa Sayısı: 304
Dili: Türkçe
İstanbul 2011
ISBN: 978-605-5952-31-0
Cyrus Hamlin 1811-1900 yılları arasında yaşamış ABD'li bir misyoner ve eğitimci. American Board misyoner kuruluşu adına Ocak 1839'da Osmanlı İmparatorluğu'na geldi. 1860 yılında Robert Kolej'in kurulması çalışmalarına başladı ve 1876 yılına kadar da okulun müdürü olarak görev yaptı.
Ancak, Hamlin'in hayatı ve faaliyetleri böyle üç cümleyle özetlenip geçilecek kadar tekdüze değil. O, her zaman pek çok iddia ve spekülasyonların baş figürü oldu.
Örneğin, Cyrus Hamlin'in Robert Kolej'i kurduğu Rumelihisarı sırtlarına çıkıp, hırsla, "Fatih'in İstanbul'u aldığı surlardan bu milletin kültürünü fethedeceğim" dediği; bu kararlılıkla okul binasını inşa ettiği taşları bile Rumelihisarı'nda kullanılan taş malzemenin aynısından seçtiği; Bulgar isyanlarına bu okul mezunu gençlerin liderlik ettiği; okulun, dış güçlerin bir üssü ve ajan yuvası haline geldiği,... bu iddialardan bazılarıdır.
Ayrıca, Türkiye'nin basın, yayın, sanat, siyaset, ekonomi... vitrininde bu okul mezunlarının yoğun bir şekilde yer almasına da hep dikkat çekilegeldi.
Bütün bunlar Robert Kolej etrafında sürekli bir spekülasyon fırtınası estirdi.
Robert Kolej'in kuruluş yılları ve misyonu hakkında fikir edinmek isteyenler için, okulun kurucusu ve ilk müdürü Amerikalı misyoner Cyrus Hamlin'in İstanbul anılarını toparladığı "Türkler Arasında" isimli kitap şüphesiz ki ilk okunması gerekenler arasında.
"Türkler Arasında" Osmanlı'nın çöküş döneminde yaşanan karanlıkta kalmış pek çok olayı aydınlatıp, geçmişi biraz daha berraklaştırıyor.
|
Siz de biyografi.net'te yer alabilirsiniz
"
İyi ki, biyografi.net var!" |
|
