|
|
Mahtumkulu .
mutasavvıf, şair
Mahtumkulu Firaki
Türkmen Edebiyatı
1733 yılında Günbed-i Kavus şehrinin Hacı Kavuşan köyünde doğdu. Türkmenlerin Göklen boyunun Gerkez aşiretindendir.
Kendisi gibi düşünür olan babası Devlet Mehmet Azadi'den Arapça ve Farsça dersleri aldı. İlk eğitimini doğduğu köyde yaptı. Eğitimine Lebap vilayetinin Halaç ilçesinin Kızılayak köyünde bulunan İdris Baba Medresesi'nde devam etti. Buhara'daki Göğeltaş Medresesi'ndeki eğitiminin ardından, Hive'de yer alan Şirgazi Medresesi'nde eğitimini tamamladı.
Türkmence’yle birlikte Çağatayca'yı da öğrendi. Konusunu gerçek hayattan aldığı şiirlerle kısa sürede ünlendi. Şairliğinin yanında mutasavvıf ve düşünür kimliği ile de öne çıktı.
1797 yılında vefat etti. Mezarı, İran'ın kuzeybatısındaki Aktokay köyündedir. Kabri, anıt mezara dönüştürülmüştür.
Şiirinin Özellikleri
Mahdumkulu'nun şiirlerinde dini motifler ağırlıktaydı. Şiirlerinde Firaki mahlasını kullandı. Hazreti Peygamber’e sevgisini belirten şiirler yazdı. Ayrıca sosyal konuları işledi. Halk diliyle anlaşılır bir Türkçe ile yazdı.
Şiirlerinde insanları birlik ve beraberliğe, bir devlet ve bir bayrak etrafında toplanmaya davet etti. İnsanların iyiliğe ve doğruluğa ulaşması gerektiğini savundu. Ahmet Yesevi'yi ustası olarak kabul etti. Hikmetli şiirleriyle tanındı. Kendisinden önceki mutasavvıfların birikiminden yararlandı.
Uluslararası Mahtumkulu Ödülü
Türkmenistan'ın uluslararası ödüllerinden biri olan Uluslararası Mahtumkulu Ödülü, şairin adını taşımaktadır.
HAKKINDA YAZILANLAR
ÖZBEK TÜRKÇESİYLE MAHTUMKULU’NUN BİYOGRAFİSİ
MAXTUMQULI
(1733 - 1793)
Turkman shoiri va mutafakkiri Maxtumquli 1733 yilda Turkmanistonning janubi-g‘arb tomonida, Atrek daryosiga yaqin Hojigovshon degan joyda Davlatmamad oilasida tug‘ilgan. Uning otasi «Ozodiy» taxallusi bilan qo‘shiq va g‘azallar yozgan. Maxtumquli dastlab ovul maktabida, sung Xiva, Buxoro va Andijon madrasalarida o‘qigan. Ozarbayjon, Eron, Afg‘oniston, Hindistonga sayohat qilgan. Bizgacha «mardlik kuychisi» deb nom olgan Maxtumqulining lirik, falsafiy va nasihat xarakteridagi 20 ming misraga yaqin she’rlari yetib kelgan. Masalan, «Bo‘lmasa», «Kelgay», «Yomg‘ir yog‘dir, sultonim», «Naylayin», «Ko‘ring», «Yetmas» va boshq. Shoirning taxalluslaridan biri «Firog‘iy» bo‘lgan.
She’rlaridan namunalar:
G’aflatda u dushman oldi elimni,
Tarqatdi har yonga do‘stu tengimni,
Besh yil bo‘yi yozgan kitob-she’rimni
Kizilboshlar olib, vayron ayladi.
Kel, ko‘nglim, men senga nasihat qilay,
Vatanni tark etib ketuvchi bo‘lma,
O’zingdan past bo‘lgan g‘ayir, nomardning
Xizmatida qulluq etuvchi bo‘lma.
Oqmasdan qolmaydi bir oqqan ariq,
Bir tanda odam goh semiz, goh oriq,
Bir yuzi qoradir, bir yuzi yorug‘,
Kora deb qattiq so‘z aatuvchi bo‘lma.
Topsang-da dunyoda mulki Iskandar,
Qorunning moli ham bo‘lsa muyassar,
Oxiri bo‘larsan yerga barobar,
Ko‘nglingda manmanlik sotuvchi bo‘lma.
Savolu javob
Mahtumquli –
Unimadir, darvozasiz qal’adir?
U nimadir, derazasiz binodir?
U nimadir, odamlarga ko‘rinmas?
U nimadir, yemadilar - to‘idilar?
U nimadir, ulug‘ kunga qo‘ydilar?
Shoir bo‘lsang, shundan bizga xabar ber.
Durdi shoir –
U ko‘ngildir - darvozasiz qal’adir,
U qabrdir - derazasiz binodir,
Ubalodir - kelsa ko‘zga ko‘rinmas,
U diydordir - yemadilar, to‘ydilar,
U namozdir - qiyomatga qo‘ydilar.
Bizdan salom bo‘lsin, javobimiz shu.
HABER
Mahtumkulu İstanbul'da anıldı
9 Nisan 2014
Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı’nın (TÜRKSOY) 2014’ü, ‘Mahtumkulu Yılı’ ilan etmesiyle İstanbul’da da bir dizi anma etkinliği gerçekleştiriliyor.
Türkmenistan’ın Mehmet Akif’i olarak adlandırılan milli şair Mahtumkulu, yıl boyunca çeşitli etkinliklerle ve sempozyumlarla anılıyor. Türkmen şairi Mahtumkulu Firaki’nin doğumunun 290. yılı kutlamaları Fatih Üniversitesi’nde önceki gün başladı. Etkinliğin açılış konuşmasında Orta Asya’nın herhangi bir ülkesine gittiğinde kendisini hiç yabancı hissetmediğine değinen Fatih Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Şerif Ali Tekalan, “Oralar bizim geldiğimiz topraklar. Bu topraklardan çıkan büyükler de bizim büyüklerimiz ve bu topraklarda yetişen Mahtumkulu bizim de milli şairimizdir. Bu coğrafyada yetişen şair ve edebiyatçılarımız kendi toplumunun dertlerini, beklentilerini, kültürünü bizlere aktarmıştır eserlerinde. Mahtumkulu gibi büyük şairlerin ortak özelliği, eserlerinde kültür ve dini birlikte yorumlamak ve harmanlamaktır.” dedi.
Etkinlikte, Mahtumkulu’na ait elyazması ve yayınlanmış eserlerinin tüm nüshaları toplayarak bir külliyat oluşturduklarını ifade eden Prof. Dr. Abdurrahman Güzel, Türkmen şairin iki eserini yayımladıklarını ve altı tane daha eseri piyasaya çıkaracaklarını dile getirdi. Türkmenistan İstanbul Başkonsolosu Oraz Muhammed Çariyev ise 18. yüzyılda yaşamış olan Türkmen bilgini Mahtumkulu’nun şiiri okundukça insanın içine çekeceğini dile getirdi.
Açılış programının sonunda Mahtumkulu’nun eserlerinin sergilendiği şeref odasının açılışı da yapıldı. Şair, şiirlerinde kullandığı “Firaki” mahlası sebebiyle Mahtumkulu Firaki olarak da biliniyor. 18. yüzyılda Türkmenler hakkında yazdığı şiirlerle tanınan Mahtumkulu, Türkmen şairlerin önde gelenlerinden.
HABER
2014 Mahtumkulu Firaki Yılı Sona Erdi
16 Aralık 2014
TÜRKSOY'un her yıl geleneksel olarak ilan ettiği anma yılları kapsamında ilan edilen, 2014 Mahtumkulu Firaki Yılı Türkmenistan'ın Aşkabat şehrinde düzenlenen görkemli kapanış etkinlikleri ile son buldu.
"Mahtumkulu Gönüllerin Arzusu” başlıklı uluslararası konferansın açılışında Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov’un kararı ile Mahtumkulu Firaki Devlet Madalyasına layık görülenlere, madalyaların takdimi yapıldı. Konferansın açılışında Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov’un kutlama mesajı, Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Sapardurdu Toyluyev tarafından okundu. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov, büyük Türkmen şairinin TÜRKSOY tarafından ilan edilen Anma Yılı kapsamında yapılan etkinliklerden memnuniyet duyduğunu ifade etti. 2014 Mahtumkulu Firaki Anma Yılı kapsamında, şairin eserleri İngilizceden Japoncaya, Hintçeden Farsçaya pek çok dile çevrilmiştir. TÜRKSOY’un katkıları ile Mahtumkulu şiirleri Türkçe, Azerbaycan Türkçesi, Kazakça ve Tatarca yayınlanmıştır.
Dünya’nın dört bir yanından akademisyenlerin ve entelektüellerin katıldığı 2014 Mahtumkulu Firaki Yılı kapanış etkinliklerinde TÜRKSOY’u Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş temsil etmiştir. Purtaş, konferansın açılışında yaptığı konuşmada, TÜRKSOY’un kurucusu olan Türkmenistan’ın özellikle son yıllarda teşkilatın çalışmalarına aktif bir şekilde katıldığı, bu iradenin arkasında Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov’un olduğunu belirterek, minnettarlıklarını sunmuştur.
2014 Mahtumkulu Firaki Yılı’nın kapanışı, Türkiye ve Azerbaycan’dan gelen sanatçıların da yer aldığı, Türkmenistan’ın sahne sanatları alanındaki zenginliklerini yansıtan muhteşem bir konser ile tamamlanmıştır.
2015 yılı Türkmenistan’ın daimi tarafsızlık statüsünün kazanmasının 20. Yıl dönümü olması münasebetiyle devlet başkanı kararnamesiyle "Tarafsızlık ve Barış” yılı olarak ilan edilmiştir. 32. Dönem TÜRKSOY Daimi Konseyi sırasında 2015 yılı için Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilen Merv şehrinde gerçekleştirilecek etkinliklerde bu kapsamda değerlendirilmekte ve özel önem verilmektedir.
|
Siz de biyografi.net'te yer alabilirsiniz
"
İyi ki, biyografi.net var!" |
|
