Biyografi Ara!
Binlerce biyografi keşfedilmeyi bekliyor
Sami Günzberg
Osmanlı Sarayı Dişçibaşısı
Sayfayı paylaş
İlgili Kategoriler
Sami Günzberg
Osmanlı Sarayı Dişçibaşısı
diş hekimi
Sami Günzberg veya Sami Hirtzberg
1876 yılında İstanbul'da doğdu. II. Abdülhamit, Vahidettin, Mahmut Şevket Paşa, Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Makbule Atadan'ın diş hekimliğini yaptı.
Sultanların ve Cumhuriyet kurucularının sırdaşı, gayriresmî diplomat.
II. Abdülhamit varislerinin vekili. Antika koleksiyoncusu. Nazilerin soykırımından kaçan Yahudi mültecilere yardım eden bir arabulucu.
Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasına, Kurtuluş Savaşı'na ve Cumhuriyetin kuruluşuna şahit oldu. Hatıralarını kaleme almadı. Rıfat Bali, Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg kitabında onun hayatını anlattı.
HAKKINDA YAZILANLAR
Esrarengiz bir dişçibaşı
SELİM İLERİ
Zaman Cumaertesi Sayı 99
20 Ekim 2007
Sami Günzberg, Saray’ın dişçisi, Abdülhamid’in, Vahideddin’in, Harem’in dişçisi; sonra Atatürk’ün, İsmet Paşa’nın, Menderes’in… Dönemler geçiyor, düzen değişiyor, dişçibaşının yeri sapasağlam. Herhalde çok başarılı bir hekimdi diyeceksiniz. Ama bazı tanıklar, hiç mi hiç öyle söylemiyorlar.
Mehmet Varış, sağ olsun, Kitabevi’nin yayınlarını her zaman gönderir. Bu kez zarftan iki kitap çıktı: A. de Rochebrune imzalı, Dilber Kethy’nin Bursa ve İstanbul Hatıratı’yla Rıfat N. Bali’nin kaleme getirdiği bir biyografi; Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg.
Bir biyografi diyorum ama, büyük emek ürünü, göz kamaştırıcı bir biyografi. Hemen vurgulamak isterim.
Oysa önce, İstanbul tutkusundan olacak, Dilber Kethy’nin anılarını karıştırmaya koyulmuştum. Bilmem siz de öyle mi yaparsınız: Bir kitabı okumaya başlamadan önce, evirir çevirir, ön kapağını, arka kapağını iyice inceler, yapraklarını baştan sona tararım. Bursa ve İstanbul Hatıratı’nı birazdan okumak üzere masaya bıraktım ve Sami Günzberg’in yaşamöyküsüne göz atmak istedim. Bir daha da elimden bırakamadım. Şimdi, bu satırları yazarken, sekizinci bölüme kadar (s. 187) yol almış durumdayım.
Sekizinci bölüm çok ‘heyecanlı’ bir bölüm. Çünkü Rıfat N. Bali, bu bölümde, Günzberg’in, çoklarınca olumsuz yönde eleştirildiği, II. Abdülhamid’in mirası meselesinde Günzberg-hanedan ilişkilerini irdeleyecek. Çokları, Günzberg’i, Abdülhamid’in mirasını çarçur etmekle, hatta daha karanlık işler çevirmekle itham etmiş!
Ama biz başlangıca, bu, tuhaf, çok renkli, gizem dolu İstanbul romanına dönelim.
Bali, usta polisiye roman yazarı gibi başlıyor eserine. Kitapta adı sıkça geçecek kişilerin kısa yaşamöykülerini işliyor. İlk isim, yazılarında İstanbul’u -ve Ankara’yı- ikide birde iğneli fıçılara sokup çıkartmış -belki de oralarda bırakmış- Münevver Ayaşlı.
Ayaşlı’nın ismini görüp de kapılmamak elde mi? Münevver Ayaşlı, Günzberg’in, uzun yıllar, “iç ve dış siyasetimizin kulislerinde oynanan bütün oyunlarını ve oyuncularını” bildiğini belirtmiş. Fakat dişçibaşının ağzı sıkılığından yakınmış…
Bali, kişilerden sonra, eserini hangi aşamalardan geçerek bütünleyebildiğini anlatıyor. Sami Günzberg adı karşısına nerede çıkmış, neden ilgisini çekmiş, bu adın çevresinde dolanırken, iz sürerken ne tür bir yöntem uygulamış… Emin olun ki, polisye kurgu devam ediyor. Yazarın upuzun teşekkür listesini bile dikkatle okuyorsunuz. Çünkü oradaki göndermeler, sonraki sayfalar için belki bilgi uyarısı olabilir!
Sami Günzberg daha ilk satırlarda söylentilerle donanmış bir kimlik olup çıkıyor: Saray’ın dişçisi, Abdülhamid’in, Vahideddin’in, Harem’in dişçisi; sonra Atatürk’ün, İsmet Paşa’nın, Menderes’in… Dönemler geçiyor, düzen değişiyor, dişçibaşının yeri sapasağlam. Herhalde çok başarılı bir hekimdi diyeceksiniz. Ama bazı tanıklar, hiç mi hiç öyle söylemiyorlar. İşte söylentiler başlıyor. Adının açıklanmasını istemeyen bir diş hekimi, dişçibaşının “diplomasız” olduğunu ileri sürüyor, bir başkası -üstelik Günzberg’in asistanı- aynı iddiada.
Dişçibaşının hekimlik başarısı ve değeri, bilgisi, eğitimi tehlikeye girerken; bir ikinci söylenti handiyse skandala yol alacak: Sami Günzberg’in herkese kızkardeşim diye tanıttığı Lili Günzberg’in kızkardeş değil, fakat sevgili olduğunu açık açık belirtenler var.
Derken, demin andığım Abdülhamid’in mirası meselesi devreye giriyor. Rıfat N. Bali, okuru avcunun içine iyice aldıktan sonra, bizi birdenbire Sultan Hamid çağına savuruyor. Tabiî Saray’a giriş hikâyesi de karmakarışık. Hele, son asistanının verdiği bilgiyi okuduktan sonra:
“Annesi Madam Günzberg omuzunda taşıdığı kumaşları şehrin varlıklı hanımlarına satarak hayatını kazanıyordu. Şüphesiz bu şekilde büyük malikânelere girebildi. Büyük bir ihtimalle tanıdığı bu hanımlardan birini dişçi oğluna tedavi ettirdi, bu şekilde Sami üst düzeydeki kişilerin çevresine ve belki de Saray’a girebildi.”
Gerçi dişçibaşının ünlü hastaları, böyle bir ‘bohçacı kadınla oğlu’ söylentisinden konuşmuyorlar; hemen hepsi, Günzberg’in yetkin bir dişçi, handiyse aristokratik geçmişi olan bir kişi olduğunda birleşiyor.
Evet, kim bu adam? Evrakı kaybolup gitmiş. Bölük pörçük bir şeyleri Rıfat N. Bali bin bir güçlükle toplamış.
V. Mehmed’in (Sultan Reşad) torunu Perîzad Osmanoğlu’nun eski eşi Cömert Baykent, dişçibaşı için, “son derece cimriydi” dedikten sonra, miras olayını kurcalıyor ve kuşkularını dile getiriyor. Hanedan ailesinin bazı üyeleri böylesi söylentilerin iftira olduğunu belirtirken, Şehzade Ali Vâsıb Efendi’nin yorumu hayli farklı:
“Devrin büyük adamlarının dişçisi ve aynı zamanda işlerini büyük bir muvaffakıyetle üstüne alıp, alım ve satım meselelerinde yardım maksadıyla suhulet gösterir gibi görünerek bu kimselerin mevki ve servetlerinden azamî istifade eden ve sonunda bu kimseleri kendisine medyun ve muhtaç vaziyette bırakan bir doktordur.”
Evet, hangisi?
Muayenehanedeki muhteşem möbleye bakılırsa, son tanıklık, sonuncu iddia yabana atılacak gibi değil. Çünkü Günzberg’in muayenehanesinde ve evinde Saray artığı birbirinden değerli eşya, yıllar yılı, görenleri, gelip gidenleri büyülemiş. O eşyaları korumak mı istemiş dişçibaşı, yoksa, ta gençliğinden kalma bir ihtirasla mı ele geçirmiş, bellisiz, yoruma açık.
1960’ların ortasına kadar Sami Günzberg diş hekimliğini -elbette öteki faaliyetleriyle birlikte- sürdürmüş. Ünlü hastaları, yalnızca eşyanın görkeminden söz açmıyorlar; birbirinden çarpıcı fotoğraflardan da ille söz açıyorlar.
Bali, fotoğraflardan bazılarını, iz süre süre bulmuş; kitapta yer alıyor. Bazı fotoğraflar, yazık ki kaybolmuş, sadece tanıkların sözlerinde...
Meselâ, “Dolmabahçe Sarayı’nda Sultan Vahideddin tarafından karşılanırken çekilmiş muazzam” (Günzberg ailesinden F. K. Bey’in anlatımı) bir fotoğraf, her zaman, değişen devirlere ve şartlara rağmen, yerli yerinde durmuş. Altemur Kılıç’ın önemli saptamasını alıntılıyorum:
“Sami Günzberg hem Osmanlı hanedanının hem de Atatürk’ün diş hekimi idi. Atatürk ona geldiğinde hanedan mensuplarının fotoğraflarını gizlemeyecek kadar dürüst ve kadirşinastı. Atatürk de bunu anlayış ve takdirle karşılayacak kadar dürüsttü. Babam da Günzberg’in bu tarafından hep takdirle bahsetmiştir.”
Möble, piyano, fotoğraflar, Osmanlı nişanları, bu muayenehane, herhalde o günlerin İstanbul’unda dillere destan bir mekândı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin eski başkanlarından Org. Kâzım Özalp’ın oğlu Prof. Teoman Özalp ise, çok sevimli, sıcak bir anıyla Günzberg bilmecesini katmenlendiriyor: “Muayenehanesine her gittiğimizde adamını Lebon Pastanesi’ne yollar, ablamla bana birer kutu çikolata aldırırdı.” Çikolatalar, ablayla kardeş, seçkin bir babanın çocukları oldukları için mi; yoksa, hiç evlenmemiş dişçibaşının çocuklara sevgisinden mi?
Bali’nin dipnotlarından biri beni alıp çocukluğuma götürdü. Yazar, “Yahudilerin Türk milliyetçiliğini destekleyerek Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasına” sebep oldukları meselesi üzerinde duruyor bu dipnotta (s. XXVII). Bense, adı geçen Lazzaro Franko’ya dalıp gittim:
“Lazzaro Franko ise İstiklâl Caddesi’nde ismini taşıyan ünlü bir mefruşat mağazasının sahibiydi.”
1955 sonrasında Beyoğlu. Cihangir’de oturuyoruz ve sık sık Beyoğlu’na çıkıyoruz. Lazzaro Franko’nun vitrini mevsimden mevsime değişir; yaz için, güz için, kış ve ilkbahar için yeni dekorlar… İşte o günlerde Sami Günzberg’in muayenehanesi de Beyoğlu’ndaymış, Bodui Apartımanı’nda…
HAKKINDA YAZILANLAR
Dünyanın en kudretli dişçisi
EMETİ SARUHAN
Yeni Şafak 03.10.2007
Sarayın dişçibaşısı olan Sami Günzberg, Sultan Vahdettin, Atatürk, Adnan Menderes gibi devlet büyüklerine diş tedavisi yapmakla kalmadı, yetmiş sene siyasetimizde de rol oynadı.
Sami Günzberg. Hafızanızı zorlasanız da, bu isim pek çoğumuz için pek bir şey ifade etmiyor. Halbuki Sami Günzberg adı vaktiyle elit tabakanın en iyi bildiği isimlerden biriydi ve tüm kapıları açıyordu. Günzberg, Son Osmanlı Padişahları ve Cumhuriyetin ilk kurucu kadrosunun ve bu kadrolara yakın isimlerin hem dişçisi hem de sırdaşıydı. Bu ilişkilerine dayanarak, kendi menfaatleri doğrultusunda, iç ve dış politikamıza yön vermek için çabalamış, ve zaman zaman da başarmıştı. Sultan Abdülhamit, Sultan Vahdettin, Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar ve Adnan Menderes'in dişçiliğini yapan ve bu isimlerle yakın dostluklar kurmayı başaran Günzberg'in unutulup gitmesi şaşırtıcı. Münevver Ayaşlı'nın tesbitine göre bunun sebebi Sami Günzberg'in tek bir satır yazmadan, kimseye tek bir kelime söylemeden gitmesi. Halbuki şaşırtıcı ve de pek kimseye nasip olamayacak şekilde, hem Hanedan, hem de Cumhuriyet'e yakın olan bu ismin hatıraları günümüzün tarih bilgisini değiştirebilirdi. Yine Münevver Ayaşlı'ya göre Günzberg, "Bizim, 60- 70 senelik iç ve dış siyasetimizin kulislerde oynanan bütün oyunlarını ve oyuncularını bilen tek adam idi". Rıfat N. Bali bu ilginç ve gizemli ismin izini, tanıkların hatıralarından ve belgelerden sürerek ilginç bir Sami Günzberg portresi çıkarmış. Kitabevi'nden yayınlanan 'Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg', dünyanın en kudretli dişçisini anlatıyor. Günzberg'in kerametinin kendinden mi menkul olduğunu anlayamasak da, Yüzbaşı John G. Bennett, Günzberg'in dişçi koltuğunda ağzını açmış şekilde otururken, dişçiliğin siyasetle birleştiği zaman ne kadar fevkalade bir silah olabileceğini keşfettiğini söylüyor. Doğum tarihi 1876 olarak bilinen Günzberg İstanbul'da doğmuş. Bir rivayete göre ailesi Rus, bir rivayete göre ise Macar. Dişçilik eğitimini yurt dışında alarak Bahriye nezaretinde dişçilik yapmaya başlamış. Osmanoğulları'nın anlattığına göre Günzberg'in sarayla olan ilişkisini Polonyalı bir Yahudi olan annesi bohçacılık yaparken kurmuş. Saraya gidip gelen Madam Günzberg, kadınefendilere nüfuz eder ve oğlunu saraya dişçibaşı yaptırır. Tanıklara göre Sami Günzberg hem Türk, hem de yabancı ülke siyasetçileriyle ilişkide olup, fazla göze batmayan bir nevi diplomatik kariyer sürdürmüştü. Sami'nin dişçi dükkanı, İstanbul yüksek sosyetesinin Abdülhamit günlerinden beri randevulaştığı, nice aile ve politika sırlarının toplandığı bir santraldi.
MELEK Mİ ŞEYTAN MI?
Günzberg'le ilgili hatıralarını anlatanların söyledikleri çoğu zaman çelişiyor. Tanıkların bir kısmı Günzberg'in çok iyi bir dişçi olduğunu söylerken, içinde diş hekimlerinin de bulunduğu bir kısmı çok da iyi bir dişçi olmadığını iddia ediyor. Sadece iyi protez yapabildiğini söyleyenler de var. Hatta aslen berber olduğu, diplomasını parayla satın aldığı gibi dedikodular da yok değilmiş. Günzberg'in hanedana olan sadakati nedeniyle varislerinin miraslarını elde edebilmesi için canla başla çalıştığı ve bu yönde çok para harcadığını anlatanların yanı sıra, hanedan üyelerini dolandırdığını anlatanlar da var. Türkiye için yurt dışında kredi aradığı biliniyor, ancak bunu yapmasının nedeni kendisinin ve Türk Yahudi cemaatinin çıkarları. Ülkeye sadık olup olmadığı ise pek anlaşılamıyor. Böylece Günzberg'in melek mi şeytan mı olduğunu pek anlayamıyoruz. Tanıkların anlattığına göre Günzberg, Padişahın her diş tedavisi için geldiğinde bir rütbe almış ve Bahriye subaylığından yüzbaşılığa kadar yükselmiş. Atatürk'ün biyografyacısı olan Lord Kinross'a göre Günzberg, Sultan Aldülhamid ve Sultan Vahidettin sırdaşı konumundaydı. Sultan Vahidettin "Diş Paşa" dediği Günzberg'le siyasi konuları konuşmayı adet haline getirmişti. Lord Kinross'un Günzberg'e atfen naklettiği bilgiye göre, Sultan Vahidettin gizlice Milli Mücadeleyi destekliyordu. Hatta Günzberg'e, Sadrazam Ali Rıza Bey'in de bulunduğu bir ortamda, bütün çareler tükendiğinde "en azından vatanın kalbini" kurtarması için Mustafa Kemal'i Anadolu'ya gönderdiğini söylemişti.
VATAN HAİNLİĞİNDEN İSTİKLAL MADALYASINA
Günzberg hakkında ilginç bir anekdot da Günberg için TBMM tarafından kanun çıkarılması. Dönemin gazetelerine göre Günzberg mütareke yıllarında itilaf kuvvetleri ile birlikte çalışmıştı.
1923 yılının Haziran ayında Türk orduları İstanbul'a ufuklarında görüldüğünde Günzberg geçmişinin korkusuyla Avrupa'ya kaçmış daha sonra bir Türk konsolosluğundan edindiği pasaportla geri dönmüştü. "Bursa Askeri Heyeti Mahsusa", Sami Günzberg'in milli mücadeleye katılmama ya da aleyhinde çalışma neticesinde devlet hizmetinde çalışmaması için kararname teklifi hazırlamış. Bunun üzerine Günzberg TBMM'ye başvurarak karara itiraz etmiş. TBMM de heyetin verdiği kararları gözden geçirmeye imkan veren yeni bir kanun çıkartmış ve üç general ve temyiz mahkemesi üyesinden oluşan "Ali Karar Heyeti" kurmuş. Bu heyet Günzberg'i aklamış. Hatta İstanbul askeri yönetiminin isteği üzerine Günzberg'e İstiklal madalyası verilmesi gündeme gelmiş ve İsmet Paşa Günzberg'i adalet yerini buldu diye şahsen kutlamış.
FİKRİYE'NİN İNTİHARI
Kitapta Günzberg'in Atatürk'le olan hekim-hasta ilişkisine dair bir anı şöyle aktarılmış: Atatürk'ün çenesinde iltihap vardı. Doktorlar ameliyat etmeye cesaret edememişler. Bana geldi ve 'cesaretin var mı?' diye sordu. 'Evet' dedim. Ağzını açtı. titriyordum. 'Şöyle bir bakayım' diye aldatmaya çalıştım. Fakat o büyük adam benim yapacağımı anladı. Birden dişini çektim ve korkudan elimdeki aletleri atarak banyoya kaçtım...
Atatürk'ün Günzberg'le özel hayatı ile ilgili de sohbet ettiğini biliyoruz. Hüsrev Gerede'nin anılarına göre Atatürk Fikriye'nin ölümünü Günzberg'e şöyle anlatmış. "Fikriye, Latife Hanım zamanında İsviçre'den dönmüş, yaver Muzaffer'e görünmeden Gazinin odasına çıkmış.
Kıskançlığından Gazi'ye suikast tasarlamışsa da başarılı olamayarak bahçeye kaçmış, yakalamaya gelenleri görünce tabancasını kendi başına sıkmış.”
HAKKINDA YAZILANLAR
Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg
Rıfat N. Bali
Kitabevi Yayınları
Dişçibaşı, Sultanların ve Cumhuriyetin kurucularının sırdaşı, gayri resmî diplomat, İstanbul'daki sayısız gayri menkullerden Musul'daki petrol yataklarına ve Filistin'deki arazilere kadar uzanan emsalsiz bir mal varlığının sahibi Sultan II. Abdülhamid varislerinin vekili, antika koleksiyoncusu, Nazilerin Soykırımı'ndan kaçan Yahudi mültecilere yardım eden bir arabulucu. Bütün bu sıfatlar Sami Günzberg'in hayat hikâyesinin değişik manzaraları.
Sultan II Abdülhamid, Sultan Vahideddin, Mustafa Kemal, İsmet Paşa, Celâl Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan. Bunlar Sami Günzberg'in güvenini kazandığı devlet ricalinin sadece birkaçı. Bir imparatorluğun dağılmasına, Kurtuluş Savaşı'na ve Cumhuriyetin kuruluşuna şahit olmasına rağmen Sami Günzberg hatıralarını kaleme almamaya kararlıydı. Arşiv belgelerine dayanan bu çalışma ile Dişçibaşı Sami Bey'i saklayan perde aralanmakta ve hayat hikâyesi anlatılmakta....
Türkçe
460 s.
2. Hamur
Ciltsiz
13 x 21 cm
İstanbul 2007
1. Basım
ISBN : 9789759173418
HAKKINDA YAZILANLAR
Abdülhamit, Atatürk ve Menderes’in dişçisi Sami Günzberg
Mahmut Çetin
Günzberg’in hayatında sağcı ve solcu bütün yakın tarih tezlerini çürütecek karmaşık ilişkiler var. Hepimiz bu ilişkilerden kendi ilgilerimize göre uygun sonuçlar çıkarabilirsiniz.
Öyleyse buyurun Günzberg’i yakından incelemeye…
1.Dişçibaşı’nın abartılı çevresi
Dişçibaşı, Osmanlı Sarayı’nda bir sıfat… Dişçibaşı Sami Günzberg, Cumhuriyet öncesinde Abdülhamit ve Vahdettin Han’ın, Cumhuriyet sonrasında ise Atatürk, İsmet Paşa, Celal Bayar ve Adnan Menderes’in dişçisi. Ayrıca Osmanlı dönemi sadrazamlarından Mahmut Şevket Paşa ile Cumhuriyet döneminde TBMM Başkanı Refik Koraltan’ın ve Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım’ın da dişçisi. Günzberg, Menderes dönemi Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun’un dostları arasında.
Dönemler değişir, Dişçibaşı Günzberg’in yeri değişmez. O devlet büyüklerine diş tedavisi yapmakla kalmaz, 70 sene Türk siyasi hayatında etkin rol oynar.
Demokrat Parti döneminde yurtdışından kredi sağlamak için Celal Bayar’la birlikte çalışır.
Kendisi de üstseçkin ilişkiler içinde olan Münevver Ayaşlı, Günzberg’in, “iç ve dış siyasetimizin kulislerinde oynanan bütün oyunlarını ve oyuncularını” bildiğini söyler.
2.Sultan Vahdettin’in ‘Diş Paşa’sı
Sultan Vahdettin ‘Diş Paşa’ dediği Günzberg’le siyasi konuları konuşmayı özellikle alışkanlık haline getirmiştir. Vahdettin, Günzberg’e, Sadrazam Ali Rıza Bey’in de bulunduğu bir ortamda, bütün çareler tükendiğinde ‘en azından vatanın kalbini kurtarması için’ Mustafa Kemal’i Anadolu’ya gönderdiğini söylemiştir.
Altemur Kılıç’ın önemli bir tespit yapar: “Sami Günzberg hem Osmanlı Hanedanı’nın hem de Atatürk’ün diş hekimi idi. Atatürk ona geldiğinde hanedan mensuplarının fotoğraflarını gizlemeyecek kadar dürüst ve kadirşinastı. Atatürk de bunu anlayış ve takdirle karşılayacak kadar dürüsttü. Babam (Kılıç Ali) da Günzberg’in bu tarafından hep takdirle bahsetmiştir.”
3.Vatan Hainliğinden İstiklal Madalyası’na
Emniyet Genel Müdürlüğü kayıtlarında Mütareke döneminde İngiliz istihbaratına çalıştığı, Siyonist propagandası yaptığı ve İtalyanlar’a casusluk yaptığı bilgileri vardır. Dönemin gazetelerine göre Günzberg Mütareke yıllarında işgal kuvvetleriyle birlikte çalışmıştır.
1923 yılının Haziran ayında Türk orduları İstanbul’a yaklaşınca Günzberg, Vahdettin’e yakın olmanın korkusuyla Avrupa’ya kaçar. Daha sonra Türk Konsolosluğundan aldığı pasaportla yurda döner.
‘Bursa Askeri Heyeti Mahsusa’, Sami Günzberg’in Milli Mücadele’ye katılmaması üzerine bir rapor hazırlar. Bunun üzerine Günzberg, TBMM’ye başvurarak karara itiraz eder. TBMM, heyetin verdiği kararları gözden geçirmeye imkan veren yeni bir kanun çıkartmış ve üç general ve temyiz mahkemesi üyesinden oluşan ‘Yüce Karar Heyeti’ kurmuştur. Bu heyet, Günzberg’i aklar. Hatta İstanbul askeri yönetiminin isteği üzerine, Günzberg’e ‘İstiklal Madalyası’ verilmesi gündeme gelir.
Bunun üzerine Günzberg’in dostlarından İsmet İnönü, Günzberg’i “adalet yerini buldu” diyerek şahsen kutlar.
4.Sami Günzberg’in X İlişkiler’i
Sami Günzberg’in annesi Madam Günzberg omzunda taşıdığı kumaşları şehrin varlıklı hanımlarına satarak hayatını kazanıyordu. Annesi bu şekilde İstanbul’un üstseçkinleriyle bağlantı kurdu. Günzberg’in sahip olduğu en büyük sermaye, nüfuz sahibi insanlardan oluşan geniş çevresidir. Bunda annesinden gelen ilişkilerin de katkısı olmalı.
Günzberg’in Siyonizm kurucusu Theodor Herzl’le ilişkileri vardır… Herzl, Günzberg’ten “Saray içinde mutemet adamımız” diye bahseder. İkinci İsrail Cumhurbaşkanı Yitzhak Ben-Zvi, Günzberg’in dostları arasındadır. Günzberg, İsrail’e gider. Ve bu ülkeye yardımlarda bulunur. Arşivini İsrail Devlet Arşivleri’ne devretmek ister. Ama bu isteği gerçekleşmez.
Abdülhamit’in padişahlıktan düşürülme kararını ileten 3 kişiden biri olan Emanuel Karasu’nun oğlu Albert Karasu, Günzberg’in ölümünden sonra yazı yazan ekabirdendir.
Günzberg’in gizemli yapısı, onun karanlık işler çevirdiğine yorulmuştur. Mesela Sami Günzberg’in herkese ‘kız kardeşim’ diye tanıttığı Lili Günzberg’in aslında kız kardeşi değil, sevgilisi olduğu söylenir.
Meraklısı bu ilişkilerin daha fazlası için Rıfat N. Bali’nin Kitabevi Yayınları’ndan çıkan ‘Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg’ ve Sinan Korle’nin İletişim’den çıkan ‘Kızıltoprak Günlerim’ kitaplarına bakmalı.
5.Günzberg-Osmanlı Hanedanı vekilliği
Yıllarca Abdülhamit varislerinin Filistin ve Irak’taki mirasını geri almak için aracı olur.
Ancak Abdülhamit’in mirasının yeniden elde edilmesi meselesinde başarısız olur. Bu yüzden suçlanır.
‘Abdülhamit’in Petrolleri’ kitabı konuyla ilgili önemli bir kaynaktır.
6.Dişçibaşı Günzberg’in özelliklerine bak Kanuni’nin Yahudileri niçin ülkemize getirdiğini anla
Dişçibaşı Günzberg’in özellikleri sıralanmakla bitmez… Sultanların ve Cumhuriyet kurucularının sırdaşı, gayri resmi diplomat, İstanbul’daki sayısız gayrimenkulden Musul’daki petrol yataklarına ve Filistin’deki arazilere kadar uzanan emsalsiz bir mal varlığının sahibi Sultan Abdülhamit varislerinin vekili, antika koleksiyoncusu, Nazilerin Soykırımı’ndan kaçan Yahudi mültecilere yardım eden bir arabulucu.
7.Hatime: Günzberg’den kendimiz için sonuçlar çıkarmalıyız
Türkler’in ağırlıkla asker ve köylü olduğu bir toplumda, İmparatorluğun yetişmiş insan ihtiyacının önemli bir kısmını Yahudiler karşıladı. Günzberg de onlardan biri.
Reaya’nın yani ‘sahici Türkler’in eğitimle, sanatla, hayatla tanışması konusunda ne Osmanlı ne de Cumhuriyet başarılı olabildi. Osmanlıcılar ve Cumhuriyetçiler, her konuda olduğu gibi ‘toplumsal tarihi’ de hala tahrif etmekle meşguller.
Yüzyıl başında Ruslar’ın işgali altındaki Kırım’da okuma-yazma oranı yüzde 90’ları buluyordu. Okuma-yazma konusunda Osmanlı’da veriler yüzde 2 ile yüzde 6 arasında değişik oranlarda. Abdülhamit, ‘niçin okuma yazma öğretemediğimizi’ araştırır. Karşısında köhneleşen Medrese’yi bulur. Medrese, inatla Türkçe’yi bir dil olarak kabul etmemekte direnir. Bu yüzden okuma-yazma eğitimi başarısız olur. Bu eğitim sistemi yüzünden Yahya Kemal 3 yılda okumayı söktüğünü söyler.
Abdülhamit’e “Şeriat isterük” diye ayaklanan Medrese, Hareket Ordusu’nu karşısında bulur. Ve ilk tasfiyesini yaşar.
Tarihimizi ‘yöneten-yöneten’ ikilemi içinde yeniden yorumlamalıyız.
Yönetilenler’in yani Reaya’nın insan sınıfından sayılması 1950 sonrasına rastlar… Kendi çıkarları için Demokrat Parti’yi kursalar da Menderes, Bayar, Koraltan ve Köprülü gibi toprak ağası ve seçkinlere çok şey borçluyuz.
Eğer tarihi doğru yorumlamazsak, Günzberg hakkında yukarıda yazdığımız bilgiler ‘komplo teorisi’ne hizmet eder.
Bugün Reaya seçkinlerinin temel sorunu, Günzberg gibilere muhtaç olmadan geleceğini inşa edip edememe sorunu.
Osmanlı Sarayı Dişçibaşısı
diş hekimi
Sami Günzberg veya Sami Hirtzberg
1876 yılında İstanbul'da doğdu. II. Abdülhamit, Vahidettin, Mahmut Şevket Paşa, Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Makbule Atadan'ın diş hekimliğini yaptı.
Sultanların ve Cumhuriyet kurucularının sırdaşı, gayriresmî diplomat.
II. Abdülhamit varislerinin vekili. Antika koleksiyoncusu. Nazilerin soykırımından kaçan Yahudi mültecilere yardım eden bir arabulucu.
Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasına, Kurtuluş Savaşı'na ve Cumhuriyetin kuruluşuna şahit oldu. Hatıralarını kaleme almadı. Rıfat Bali, Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg kitabında onun hayatını anlattı.
HAKKINDA YAZILANLAR
Esrarengiz bir dişçibaşı
SELİM İLERİ
Zaman Cumaertesi Sayı 99
20 Ekim 2007
Sami Günzberg, Saray’ın dişçisi, Abdülhamid’in, Vahideddin’in, Harem’in dişçisi; sonra Atatürk’ün, İsmet Paşa’nın, Menderes’in… Dönemler geçiyor, düzen değişiyor, dişçibaşının yeri sapasağlam. Herhalde çok başarılı bir hekimdi diyeceksiniz. Ama bazı tanıklar, hiç mi hiç öyle söylemiyorlar.
Mehmet Varış, sağ olsun, Kitabevi’nin yayınlarını her zaman gönderir. Bu kez zarftan iki kitap çıktı: A. de Rochebrune imzalı, Dilber Kethy’nin Bursa ve İstanbul Hatıratı’yla Rıfat N. Bali’nin kaleme getirdiği bir biyografi; Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg.
Bir biyografi diyorum ama, büyük emek ürünü, göz kamaştırıcı bir biyografi. Hemen vurgulamak isterim.
Oysa önce, İstanbul tutkusundan olacak, Dilber Kethy’nin anılarını karıştırmaya koyulmuştum. Bilmem siz de öyle mi yaparsınız: Bir kitabı okumaya başlamadan önce, evirir çevirir, ön kapağını, arka kapağını iyice inceler, yapraklarını baştan sona tararım. Bursa ve İstanbul Hatıratı’nı birazdan okumak üzere masaya bıraktım ve Sami Günzberg’in yaşamöyküsüne göz atmak istedim. Bir daha da elimden bırakamadım. Şimdi, bu satırları yazarken, sekizinci bölüme kadar (s. 187) yol almış durumdayım.
Sekizinci bölüm çok ‘heyecanlı’ bir bölüm. Çünkü Rıfat N. Bali, bu bölümde, Günzberg’in, çoklarınca olumsuz yönde eleştirildiği, II. Abdülhamid’in mirası meselesinde Günzberg-hanedan ilişkilerini irdeleyecek. Çokları, Günzberg’i, Abdülhamid’in mirasını çarçur etmekle, hatta daha karanlık işler çevirmekle itham etmiş!
Ama biz başlangıca, bu, tuhaf, çok renkli, gizem dolu İstanbul romanına dönelim.
Bali, usta polisiye roman yazarı gibi başlıyor eserine. Kitapta adı sıkça geçecek kişilerin kısa yaşamöykülerini işliyor. İlk isim, yazılarında İstanbul’u -ve Ankara’yı- ikide birde iğneli fıçılara sokup çıkartmış -belki de oralarda bırakmış- Münevver Ayaşlı.
Ayaşlı’nın ismini görüp de kapılmamak elde mi? Münevver Ayaşlı, Günzberg’in, uzun yıllar, “iç ve dış siyasetimizin kulislerinde oynanan bütün oyunlarını ve oyuncularını” bildiğini belirtmiş. Fakat dişçibaşının ağzı sıkılığından yakınmış…
Bali, kişilerden sonra, eserini hangi aşamalardan geçerek bütünleyebildiğini anlatıyor. Sami Günzberg adı karşısına nerede çıkmış, neden ilgisini çekmiş, bu adın çevresinde dolanırken, iz sürerken ne tür bir yöntem uygulamış… Emin olun ki, polisye kurgu devam ediyor. Yazarın upuzun teşekkür listesini bile dikkatle okuyorsunuz. Çünkü oradaki göndermeler, sonraki sayfalar için belki bilgi uyarısı olabilir!
Sami Günzberg daha ilk satırlarda söylentilerle donanmış bir kimlik olup çıkıyor: Saray’ın dişçisi, Abdülhamid’in, Vahideddin’in, Harem’in dişçisi; sonra Atatürk’ün, İsmet Paşa’nın, Menderes’in… Dönemler geçiyor, düzen değişiyor, dişçibaşının yeri sapasağlam. Herhalde çok başarılı bir hekimdi diyeceksiniz. Ama bazı tanıklar, hiç mi hiç öyle söylemiyorlar. İşte söylentiler başlıyor. Adının açıklanmasını istemeyen bir diş hekimi, dişçibaşının “diplomasız” olduğunu ileri sürüyor, bir başkası -üstelik Günzberg’in asistanı- aynı iddiada.
Dişçibaşının hekimlik başarısı ve değeri, bilgisi, eğitimi tehlikeye girerken; bir ikinci söylenti handiyse skandala yol alacak: Sami Günzberg’in herkese kızkardeşim diye tanıttığı Lili Günzberg’in kızkardeş değil, fakat sevgili olduğunu açık açık belirtenler var.
Derken, demin andığım Abdülhamid’in mirası meselesi devreye giriyor. Rıfat N. Bali, okuru avcunun içine iyice aldıktan sonra, bizi birdenbire Sultan Hamid çağına savuruyor. Tabiî Saray’a giriş hikâyesi de karmakarışık. Hele, son asistanının verdiği bilgiyi okuduktan sonra:
“Annesi Madam Günzberg omuzunda taşıdığı kumaşları şehrin varlıklı hanımlarına satarak hayatını kazanıyordu. Şüphesiz bu şekilde büyük malikânelere girebildi. Büyük bir ihtimalle tanıdığı bu hanımlardan birini dişçi oğluna tedavi ettirdi, bu şekilde Sami üst düzeydeki kişilerin çevresine ve belki de Saray’a girebildi.”
Gerçi dişçibaşının ünlü hastaları, böyle bir ‘bohçacı kadınla oğlu’ söylentisinden konuşmuyorlar; hemen hepsi, Günzberg’in yetkin bir dişçi, handiyse aristokratik geçmişi olan bir kişi olduğunda birleşiyor.
Evet, kim bu adam? Evrakı kaybolup gitmiş. Bölük pörçük bir şeyleri Rıfat N. Bali bin bir güçlükle toplamış.
V. Mehmed’in (Sultan Reşad) torunu Perîzad Osmanoğlu’nun eski eşi Cömert Baykent, dişçibaşı için, “son derece cimriydi” dedikten sonra, miras olayını kurcalıyor ve kuşkularını dile getiriyor. Hanedan ailesinin bazı üyeleri böylesi söylentilerin iftira olduğunu belirtirken, Şehzade Ali Vâsıb Efendi’nin yorumu hayli farklı:
“Devrin büyük adamlarının dişçisi ve aynı zamanda işlerini büyük bir muvaffakıyetle üstüne alıp, alım ve satım meselelerinde yardım maksadıyla suhulet gösterir gibi görünerek bu kimselerin mevki ve servetlerinden azamî istifade eden ve sonunda bu kimseleri kendisine medyun ve muhtaç vaziyette bırakan bir doktordur.”
Evet, hangisi?
Muayenehanedeki muhteşem möbleye bakılırsa, son tanıklık, sonuncu iddia yabana atılacak gibi değil. Çünkü Günzberg’in muayenehanesinde ve evinde Saray artığı birbirinden değerli eşya, yıllar yılı, görenleri, gelip gidenleri büyülemiş. O eşyaları korumak mı istemiş dişçibaşı, yoksa, ta gençliğinden kalma bir ihtirasla mı ele geçirmiş, bellisiz, yoruma açık.
1960’ların ortasına kadar Sami Günzberg diş hekimliğini -elbette öteki faaliyetleriyle birlikte- sürdürmüş. Ünlü hastaları, yalnızca eşyanın görkeminden söz açmıyorlar; birbirinden çarpıcı fotoğraflardan da ille söz açıyorlar.
Bali, fotoğraflardan bazılarını, iz süre süre bulmuş; kitapta yer alıyor. Bazı fotoğraflar, yazık ki kaybolmuş, sadece tanıkların sözlerinde...
Meselâ, “Dolmabahçe Sarayı’nda Sultan Vahideddin tarafından karşılanırken çekilmiş muazzam” (Günzberg ailesinden F. K. Bey’in anlatımı) bir fotoğraf, her zaman, değişen devirlere ve şartlara rağmen, yerli yerinde durmuş. Altemur Kılıç’ın önemli saptamasını alıntılıyorum:
“Sami Günzberg hem Osmanlı hanedanının hem de Atatürk’ün diş hekimi idi. Atatürk ona geldiğinde hanedan mensuplarının fotoğraflarını gizlemeyecek kadar dürüst ve kadirşinastı. Atatürk de bunu anlayış ve takdirle karşılayacak kadar dürüsttü. Babam da Günzberg’in bu tarafından hep takdirle bahsetmiştir.”
Möble, piyano, fotoğraflar, Osmanlı nişanları, bu muayenehane, herhalde o günlerin İstanbul’unda dillere destan bir mekândı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin eski başkanlarından Org. Kâzım Özalp’ın oğlu Prof. Teoman Özalp ise, çok sevimli, sıcak bir anıyla Günzberg bilmecesini katmenlendiriyor: “Muayenehanesine her gittiğimizde adamını Lebon Pastanesi’ne yollar, ablamla bana birer kutu çikolata aldırırdı.” Çikolatalar, ablayla kardeş, seçkin bir babanın çocukları oldukları için mi; yoksa, hiç evlenmemiş dişçibaşının çocuklara sevgisinden mi?
Bali’nin dipnotlarından biri beni alıp çocukluğuma götürdü. Yazar, “Yahudilerin Türk milliyetçiliğini destekleyerek Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasına” sebep oldukları meselesi üzerinde duruyor bu dipnotta (s. XXVII). Bense, adı geçen Lazzaro Franko’ya dalıp gittim:
“Lazzaro Franko ise İstiklâl Caddesi’nde ismini taşıyan ünlü bir mefruşat mağazasının sahibiydi.”
1955 sonrasında Beyoğlu. Cihangir’de oturuyoruz ve sık sık Beyoğlu’na çıkıyoruz. Lazzaro Franko’nun vitrini mevsimden mevsime değişir; yaz için, güz için, kış ve ilkbahar için yeni dekorlar… İşte o günlerde Sami Günzberg’in muayenehanesi de Beyoğlu’ndaymış, Bodui Apartımanı’nda…
HAKKINDA YAZILANLAR
Dünyanın en kudretli dişçisi
EMETİ SARUHAN
Yeni Şafak 03.10.2007
Sarayın dişçibaşısı olan Sami Günzberg, Sultan Vahdettin, Atatürk, Adnan Menderes gibi devlet büyüklerine diş tedavisi yapmakla kalmadı, yetmiş sene siyasetimizde de rol oynadı.
Sami Günzberg. Hafızanızı zorlasanız da, bu isim pek çoğumuz için pek bir şey ifade etmiyor. Halbuki Sami Günzberg adı vaktiyle elit tabakanın en iyi bildiği isimlerden biriydi ve tüm kapıları açıyordu. Günzberg, Son Osmanlı Padişahları ve Cumhuriyetin ilk kurucu kadrosunun ve bu kadrolara yakın isimlerin hem dişçisi hem de sırdaşıydı. Bu ilişkilerine dayanarak, kendi menfaatleri doğrultusunda, iç ve dış politikamıza yön vermek için çabalamış, ve zaman zaman da başarmıştı. Sultan Abdülhamit, Sultan Vahdettin, Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar ve Adnan Menderes'in dişçiliğini yapan ve bu isimlerle yakın dostluklar kurmayı başaran Günzberg'in unutulup gitmesi şaşırtıcı. Münevver Ayaşlı'nın tesbitine göre bunun sebebi Sami Günzberg'in tek bir satır yazmadan, kimseye tek bir kelime söylemeden gitmesi. Halbuki şaşırtıcı ve de pek kimseye nasip olamayacak şekilde, hem Hanedan, hem de Cumhuriyet'e yakın olan bu ismin hatıraları günümüzün tarih bilgisini değiştirebilirdi. Yine Münevver Ayaşlı'ya göre Günzberg, "Bizim, 60- 70 senelik iç ve dış siyasetimizin kulislerde oynanan bütün oyunlarını ve oyuncularını bilen tek adam idi". Rıfat N. Bali bu ilginç ve gizemli ismin izini, tanıkların hatıralarından ve belgelerden sürerek ilginç bir Sami Günzberg portresi çıkarmış. Kitabevi'nden yayınlanan 'Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg', dünyanın en kudretli dişçisini anlatıyor. Günzberg'in kerametinin kendinden mi menkul olduğunu anlayamasak da, Yüzbaşı John G. Bennett, Günzberg'in dişçi koltuğunda ağzını açmış şekilde otururken, dişçiliğin siyasetle birleştiği zaman ne kadar fevkalade bir silah olabileceğini keşfettiğini söylüyor. Doğum tarihi 1876 olarak bilinen Günzberg İstanbul'da doğmuş. Bir rivayete göre ailesi Rus, bir rivayete göre ise Macar. Dişçilik eğitimini yurt dışında alarak Bahriye nezaretinde dişçilik yapmaya başlamış. Osmanoğulları'nın anlattığına göre Günzberg'in sarayla olan ilişkisini Polonyalı bir Yahudi olan annesi bohçacılık yaparken kurmuş. Saraya gidip gelen Madam Günzberg, kadınefendilere nüfuz eder ve oğlunu saraya dişçibaşı yaptırır. Tanıklara göre Sami Günzberg hem Türk, hem de yabancı ülke siyasetçileriyle ilişkide olup, fazla göze batmayan bir nevi diplomatik kariyer sürdürmüştü. Sami'nin dişçi dükkanı, İstanbul yüksek sosyetesinin Abdülhamit günlerinden beri randevulaştığı, nice aile ve politika sırlarının toplandığı bir santraldi.
MELEK Mİ ŞEYTAN MI?
Günzberg'le ilgili hatıralarını anlatanların söyledikleri çoğu zaman çelişiyor. Tanıkların bir kısmı Günzberg'in çok iyi bir dişçi olduğunu söylerken, içinde diş hekimlerinin de bulunduğu bir kısmı çok da iyi bir dişçi olmadığını iddia ediyor. Sadece iyi protez yapabildiğini söyleyenler de var. Hatta aslen berber olduğu, diplomasını parayla satın aldığı gibi dedikodular da yok değilmiş. Günzberg'in hanedana olan sadakati nedeniyle varislerinin miraslarını elde edebilmesi için canla başla çalıştığı ve bu yönde çok para harcadığını anlatanların yanı sıra, hanedan üyelerini dolandırdığını anlatanlar da var. Türkiye için yurt dışında kredi aradığı biliniyor, ancak bunu yapmasının nedeni kendisinin ve Türk Yahudi cemaatinin çıkarları. Ülkeye sadık olup olmadığı ise pek anlaşılamıyor. Böylece Günzberg'in melek mi şeytan mı olduğunu pek anlayamıyoruz. Tanıkların anlattığına göre Günzberg, Padişahın her diş tedavisi için geldiğinde bir rütbe almış ve Bahriye subaylığından yüzbaşılığa kadar yükselmiş. Atatürk'ün biyografyacısı olan Lord Kinross'a göre Günzberg, Sultan Aldülhamid ve Sultan Vahidettin sırdaşı konumundaydı. Sultan Vahidettin "Diş Paşa" dediği Günzberg'le siyasi konuları konuşmayı adet haline getirmişti. Lord Kinross'un Günzberg'e atfen naklettiği bilgiye göre, Sultan Vahidettin gizlice Milli Mücadeleyi destekliyordu. Hatta Günzberg'e, Sadrazam Ali Rıza Bey'in de bulunduğu bir ortamda, bütün çareler tükendiğinde "en azından vatanın kalbini" kurtarması için Mustafa Kemal'i Anadolu'ya gönderdiğini söylemişti.
VATAN HAİNLİĞİNDEN İSTİKLAL MADALYASINA
Günzberg hakkında ilginç bir anekdot da Günberg için TBMM tarafından kanun çıkarılması. Dönemin gazetelerine göre Günzberg mütareke yıllarında itilaf kuvvetleri ile birlikte çalışmıştı.
1923 yılının Haziran ayında Türk orduları İstanbul'a ufuklarında görüldüğünde Günzberg geçmişinin korkusuyla Avrupa'ya kaçmış daha sonra bir Türk konsolosluğundan edindiği pasaportla geri dönmüştü. "Bursa Askeri Heyeti Mahsusa", Sami Günzberg'in milli mücadeleye katılmama ya da aleyhinde çalışma neticesinde devlet hizmetinde çalışmaması için kararname teklifi hazırlamış. Bunun üzerine Günzberg TBMM'ye başvurarak karara itiraz etmiş. TBMM de heyetin verdiği kararları gözden geçirmeye imkan veren yeni bir kanun çıkartmış ve üç general ve temyiz mahkemesi üyesinden oluşan "Ali Karar Heyeti" kurmuş. Bu heyet Günzberg'i aklamış. Hatta İstanbul askeri yönetiminin isteği üzerine Günzberg'e İstiklal madalyası verilmesi gündeme gelmiş ve İsmet Paşa Günzberg'i adalet yerini buldu diye şahsen kutlamış.
FİKRİYE'NİN İNTİHARI
Kitapta Günzberg'in Atatürk'le olan hekim-hasta ilişkisine dair bir anı şöyle aktarılmış: Atatürk'ün çenesinde iltihap vardı. Doktorlar ameliyat etmeye cesaret edememişler. Bana geldi ve 'cesaretin var mı?' diye sordu. 'Evet' dedim. Ağzını açtı. titriyordum. 'Şöyle bir bakayım' diye aldatmaya çalıştım. Fakat o büyük adam benim yapacağımı anladı. Birden dişini çektim ve korkudan elimdeki aletleri atarak banyoya kaçtım...
Atatürk'ün Günzberg'le özel hayatı ile ilgili de sohbet ettiğini biliyoruz. Hüsrev Gerede'nin anılarına göre Atatürk Fikriye'nin ölümünü Günzberg'e şöyle anlatmış. "Fikriye, Latife Hanım zamanında İsviçre'den dönmüş, yaver Muzaffer'e görünmeden Gazinin odasına çıkmış.
Kıskançlığından Gazi'ye suikast tasarlamışsa da başarılı olamayarak bahçeye kaçmış, yakalamaya gelenleri görünce tabancasını kendi başına sıkmış.”
HAKKINDA YAZILANLAR
Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg
Rıfat N. Bali
Kitabevi Yayınları
Dişçibaşı, Sultanların ve Cumhuriyetin kurucularının sırdaşı, gayri resmî diplomat, İstanbul'daki sayısız gayri menkullerden Musul'daki petrol yataklarına ve Filistin'deki arazilere kadar uzanan emsalsiz bir mal varlığının sahibi Sultan II. Abdülhamid varislerinin vekili, antika koleksiyoncusu, Nazilerin Soykırımı'ndan kaçan Yahudi mültecilere yardım eden bir arabulucu. Bütün bu sıfatlar Sami Günzberg'in hayat hikâyesinin değişik manzaraları.
Sultan II Abdülhamid, Sultan Vahideddin, Mustafa Kemal, İsmet Paşa, Celâl Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan. Bunlar Sami Günzberg'in güvenini kazandığı devlet ricalinin sadece birkaçı. Bir imparatorluğun dağılmasına, Kurtuluş Savaşı'na ve Cumhuriyetin kuruluşuna şahit olmasına rağmen Sami Günzberg hatıralarını kaleme almamaya kararlıydı. Arşiv belgelerine dayanan bu çalışma ile Dişçibaşı Sami Bey'i saklayan perde aralanmakta ve hayat hikâyesi anlatılmakta....
Türkçe
460 s.
2. Hamur
Ciltsiz
13 x 21 cm
İstanbul 2007
1. Basım
ISBN : 9789759173418
HAKKINDA YAZILANLAR
Abdülhamit, Atatürk ve Menderes’in dişçisi Sami Günzberg
Mahmut Çetin
Günzberg’in hayatında sağcı ve solcu bütün yakın tarih tezlerini çürütecek karmaşık ilişkiler var. Hepimiz bu ilişkilerden kendi ilgilerimize göre uygun sonuçlar çıkarabilirsiniz.
Öyleyse buyurun Günzberg’i yakından incelemeye…
1.Dişçibaşı’nın abartılı çevresi
Dişçibaşı, Osmanlı Sarayı’nda bir sıfat… Dişçibaşı Sami Günzberg, Cumhuriyet öncesinde Abdülhamit ve Vahdettin Han’ın, Cumhuriyet sonrasında ise Atatürk, İsmet Paşa, Celal Bayar ve Adnan Menderes’in dişçisi. Ayrıca Osmanlı dönemi sadrazamlarından Mahmut Şevket Paşa ile Cumhuriyet döneminde TBMM Başkanı Refik Koraltan’ın ve Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım’ın da dişçisi. Günzberg, Menderes dönemi Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun’un dostları arasında.
Dönemler değişir, Dişçibaşı Günzberg’in yeri değişmez. O devlet büyüklerine diş tedavisi yapmakla kalmaz, 70 sene Türk siyasi hayatında etkin rol oynar.
Demokrat Parti döneminde yurtdışından kredi sağlamak için Celal Bayar’la birlikte çalışır.
Kendisi de üstseçkin ilişkiler içinde olan Münevver Ayaşlı, Günzberg’in, “iç ve dış siyasetimizin kulislerinde oynanan bütün oyunlarını ve oyuncularını” bildiğini söyler.
2.Sultan Vahdettin’in ‘Diş Paşa’sı
Sultan Vahdettin ‘Diş Paşa’ dediği Günzberg’le siyasi konuları konuşmayı özellikle alışkanlık haline getirmiştir. Vahdettin, Günzberg’e, Sadrazam Ali Rıza Bey’in de bulunduğu bir ortamda, bütün çareler tükendiğinde ‘en azından vatanın kalbini kurtarması için’ Mustafa Kemal’i Anadolu’ya gönderdiğini söylemiştir.
Altemur Kılıç’ın önemli bir tespit yapar: “Sami Günzberg hem Osmanlı Hanedanı’nın hem de Atatürk’ün diş hekimi idi. Atatürk ona geldiğinde hanedan mensuplarının fotoğraflarını gizlemeyecek kadar dürüst ve kadirşinastı. Atatürk de bunu anlayış ve takdirle karşılayacak kadar dürüsttü. Babam (Kılıç Ali) da Günzberg’in bu tarafından hep takdirle bahsetmiştir.”
3.Vatan Hainliğinden İstiklal Madalyası’na
Emniyet Genel Müdürlüğü kayıtlarında Mütareke döneminde İngiliz istihbaratına çalıştığı, Siyonist propagandası yaptığı ve İtalyanlar’a casusluk yaptığı bilgileri vardır. Dönemin gazetelerine göre Günzberg Mütareke yıllarında işgal kuvvetleriyle birlikte çalışmıştır.
1923 yılının Haziran ayında Türk orduları İstanbul’a yaklaşınca Günzberg, Vahdettin’e yakın olmanın korkusuyla Avrupa’ya kaçar. Daha sonra Türk Konsolosluğundan aldığı pasaportla yurda döner.
‘Bursa Askeri Heyeti Mahsusa’, Sami Günzberg’in Milli Mücadele’ye katılmaması üzerine bir rapor hazırlar. Bunun üzerine Günzberg, TBMM’ye başvurarak karara itiraz eder. TBMM, heyetin verdiği kararları gözden geçirmeye imkan veren yeni bir kanun çıkartmış ve üç general ve temyiz mahkemesi üyesinden oluşan ‘Yüce Karar Heyeti’ kurmuştur. Bu heyet, Günzberg’i aklar. Hatta İstanbul askeri yönetiminin isteği üzerine, Günzberg’e ‘İstiklal Madalyası’ verilmesi gündeme gelir.
Bunun üzerine Günzberg’in dostlarından İsmet İnönü, Günzberg’i “adalet yerini buldu” diyerek şahsen kutlar.
4.Sami Günzberg’in X İlişkiler’i
Sami Günzberg’in annesi Madam Günzberg omzunda taşıdığı kumaşları şehrin varlıklı hanımlarına satarak hayatını kazanıyordu. Annesi bu şekilde İstanbul’un üstseçkinleriyle bağlantı kurdu. Günzberg’in sahip olduğu en büyük sermaye, nüfuz sahibi insanlardan oluşan geniş çevresidir. Bunda annesinden gelen ilişkilerin de katkısı olmalı.
Günzberg’in Siyonizm kurucusu Theodor Herzl’le ilişkileri vardır… Herzl, Günzberg’ten “Saray içinde mutemet adamımız” diye bahseder. İkinci İsrail Cumhurbaşkanı Yitzhak Ben-Zvi, Günzberg’in dostları arasındadır. Günzberg, İsrail’e gider. Ve bu ülkeye yardımlarda bulunur. Arşivini İsrail Devlet Arşivleri’ne devretmek ister. Ama bu isteği gerçekleşmez.
Abdülhamit’in padişahlıktan düşürülme kararını ileten 3 kişiden biri olan Emanuel Karasu’nun oğlu Albert Karasu, Günzberg’in ölümünden sonra yazı yazan ekabirdendir.
Günzberg’in gizemli yapısı, onun karanlık işler çevirdiğine yorulmuştur. Mesela Sami Günzberg’in herkese ‘kız kardeşim’ diye tanıttığı Lili Günzberg’in aslında kız kardeşi değil, sevgilisi olduğu söylenir.
Meraklısı bu ilişkilerin daha fazlası için Rıfat N. Bali’nin Kitabevi Yayınları’ndan çıkan ‘Sarayın ve Cumhuriyetin Dişçibaşısı Sami Günzberg’ ve Sinan Korle’nin İletişim’den çıkan ‘Kızıltoprak Günlerim’ kitaplarına bakmalı.
5.Günzberg-Osmanlı Hanedanı vekilliği
Yıllarca Abdülhamit varislerinin Filistin ve Irak’taki mirasını geri almak için aracı olur.
Ancak Abdülhamit’in mirasının yeniden elde edilmesi meselesinde başarısız olur. Bu yüzden suçlanır.
‘Abdülhamit’in Petrolleri’ kitabı konuyla ilgili önemli bir kaynaktır.
6.Dişçibaşı Günzberg’in özelliklerine bak Kanuni’nin Yahudileri niçin ülkemize getirdiğini anla
Dişçibaşı Günzberg’in özellikleri sıralanmakla bitmez… Sultanların ve Cumhuriyet kurucularının sırdaşı, gayri resmi diplomat, İstanbul’daki sayısız gayrimenkulden Musul’daki petrol yataklarına ve Filistin’deki arazilere kadar uzanan emsalsiz bir mal varlığının sahibi Sultan Abdülhamit varislerinin vekili, antika koleksiyoncusu, Nazilerin Soykırımı’ndan kaçan Yahudi mültecilere yardım eden bir arabulucu.
7.Hatime: Günzberg’den kendimiz için sonuçlar çıkarmalıyız
Türkler’in ağırlıkla asker ve köylü olduğu bir toplumda, İmparatorluğun yetişmiş insan ihtiyacının önemli bir kısmını Yahudiler karşıladı. Günzberg de onlardan biri.
Reaya’nın yani ‘sahici Türkler’in eğitimle, sanatla, hayatla tanışması konusunda ne Osmanlı ne de Cumhuriyet başarılı olabildi. Osmanlıcılar ve Cumhuriyetçiler, her konuda olduğu gibi ‘toplumsal tarihi’ de hala tahrif etmekle meşguller.
Yüzyıl başında Ruslar’ın işgali altındaki Kırım’da okuma-yazma oranı yüzde 90’ları buluyordu. Okuma-yazma konusunda Osmanlı’da veriler yüzde 2 ile yüzde 6 arasında değişik oranlarda. Abdülhamit, ‘niçin okuma yazma öğretemediğimizi’ araştırır. Karşısında köhneleşen Medrese’yi bulur. Medrese, inatla Türkçe’yi bir dil olarak kabul etmemekte direnir. Bu yüzden okuma-yazma eğitimi başarısız olur. Bu eğitim sistemi yüzünden Yahya Kemal 3 yılda okumayı söktüğünü söyler.
Abdülhamit’e “Şeriat isterük” diye ayaklanan Medrese, Hareket Ordusu’nu karşısında bulur. Ve ilk tasfiyesini yaşar.
Tarihimizi ‘yöneten-yöneten’ ikilemi içinde yeniden yorumlamalıyız.
Yönetilenler’in yani Reaya’nın insan sınıfından sayılması 1950 sonrasına rastlar… Kendi çıkarları için Demokrat Parti’yi kursalar da Menderes, Bayar, Koraltan ve Köprülü gibi toprak ağası ve seçkinlere çok şey borçluyuz.
Eğer tarihi doğru yorumlamazsak, Günzberg hakkında yukarıda yazdığımız bilgiler ‘komplo teorisi’ne hizmet eder.
Bugün Reaya seçkinlerinin temel sorunu, Günzberg gibilere muhtaç olmadan geleceğini inşa edip edememe sorunu.