Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu eğitimci, yazar hattat 28 Şubat 1886 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası Mucurlu Baltacıoğlu İbrahim Ethem Efendi, annesi Düzceli Hamdune Hanım'dır.
Orta öğrenimini Fevziye Rüşdiyesi'nde yaptı. Vefa İdadisi'ni bitirdi. Darülfünun-ı Osmani'nin Tabiiye şubesine girdi.
Kadri Efendi'den hat (güzel yazı) dersleri aldı.
Darülfünun’da talebeyken Divan-ı Hümayun katipliğine memur olarak girdi. Bir müddet hat hocalığı yaptı. 1908’de Darülfünun’u bitirdikten sonra Darülmuallimin-i İbtidaiyye (İlköğretmen Okulu)ye hat hocası tayin edildi.
Bir süre burada görev yaptıktan sonra pedagoji ve el sanatları konularında incelemelerde bulunmak üzere Avrupa’ya gönderildi. Fransa, İngiltere, Belçika, İsviçre ve Almanya’daki okullarda araştırmalar yaptıktan sonra 1911’de yurda döndü.
Darülmuallimin’deki vazifesine devam etti. Darülmuallimin’i Batı sistemine göre yeniden düzenlemekle görevlendirildi.
1913 yılında Darülfünun’da (İstanbul Üniversitesi) Pedagoji (fenn-i terbiye) hocalığına getirildi. Çeşitli okullarda ders vermeye devam etti.
Milli Eğitim Bakanlığı'nda vazife alarak ortaöğretim (tedrisat-ı taliyye) ve (yükseköğretim (tedrisat-ı aliyye) müdürlüklerinde bulundu. Heyet-i teftişiye başkanlığı yaptı.
1917 yılında Edebiyat Fakültesi katib-i umumisi (dekanı) ve 1923-25 seneleri arasında Darülfünun emini (İstanbul Üniversitesi rektörü) oldu.
1933 yılında yapılan üniversite reformu sırasında kadro dışında bırakıldı.
Yeni Adam dergisini çıkardı.
1939 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne öğretim üyesi tayin edildi.
1943’te Afyonkarahisar, 1946’da Kırşehir milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi.
1942-1957 yılları arasında Türk Dil Kurumu Terim Kolu başkanlığı yaptı.
1950’den sonra tekrar Yeni Adam ile 1956’da çıkarmaya başlayıp kısa süre devam ettirebildiği Din Yolu dergilerini yayınladı. Çeşitli konularda konferanslar vererek yayın ve çalışma hayatını sürdürdü.
Hayatı boyunca hattatlık, resim, dekorasyon, mimarlık incelemeleri, bahçıvanlık ve çeşitli el sanatlarıyla ilgilendi. İslam ve Latin yazılarının her çeşidinde yazılar yazdı. “Alev yazısı” diye tanınan yeni bir hat şekli geliştirdi.
1 Nisan 1978 tarihinde Ankara’da vefat etti.
ESERLERİ:
İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun çeşitli alanlarda yazdığı 130’u aşkın eseri vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Pedagojiyle ilgili olanlar:
Talim ve Terbiyede İnkılap, Terbiye ve İman, İzmir Konferansları, Elişlerinin Usul-i Tedrisi, Terbiye İlmi, J.J. Rousseau’nun Terbiye Felsefesi, Umumi Pedagoji, İçtimai Mektep, Toplu Tedris, Rüyamdaki Okullar, Pedagojide İhtilal.
Sosyolojiyle ilgili olanlar: Maarifte Bir Siyaset, Türk’e Doğru, Batı’ya Doğru, Ziya Gökalp.
Sanata dair olanlar: Demokrasi ve Sanat, Türklerde Yazı Sanatı, Türk Plastik Sanatları.
Dini eserleri: Din ve Hayat, Kur’an (meal), Büyük Tefsir.
İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun bunların dışında aynı konularda ve çocuk ve gençlik meselelerine dair bir kısmı basılmamış bazı eserleri vardır. Ayrıca çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanmış pekçok makalesi bulunmaktadır.
HAKKINDA YAZILANLAR
Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu Hakkında
Pedagoji üzerine inceleme ve araştırmalar yapmak üzere Avrupa’da bulunduğu sırada J.J.Rousseau, Le Bon, Compayre gibi batılı eğitimcilerin ilkelerini benimseyen ve kendi çalışmalarına uyguladı.
İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu Sosyolojik görüşlerinde Emile Durkheim ve Ziya Gökalp’in tesirinde kaldı. Aynı yıllarda Bergson’u inceledi. Kalbin Gözü adlı eserinde Bergson’dan gelen düşüncelere yer verdi. Bergson ile Durkheim’in zıt görüşlerini daha sonra yazdığı Tarih ve Terbiye adlı eserinde birleştirmeye çalıştı.
İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu bütün toplum kurumlarının, geleneği meydana getiren din, dil ve sanat kurumlarından doğduğunu, geleneklerin toplumun en önemli gerçeği olduğunu söyledi. Milli kaynaklardan kopmadan Batılılaşmayı savundu.
Kur’an Tercümesi hazırladı.
Hayatının son zamanlarında dini konulara tekrar dönerek Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi’nde ve Din Yolu Dergisi’nde dini konularda yazılar yazdı.