Evrenos Bey
asker

Osmanlıların meşhur kumandanlarından. On dördüncü asır başlarında Karesi diyarında dünyaya gelmiştir. Ailenin reisi olan Îsâ Bey ile oğlu Evrenos Bey, Karasi Beyliği ümerâsından iken, Beyliğin Orhan Gâzi tarafından fethedilmesi üzerine Osmanlıların hizmetine geçtiler. 

Şehzâde Süleymân Paşanın maiyetine verilen Evrenos Bey, onunla birlikte Rumeli’ye ilk ayak basan yiğitler arasında yer alıp; İpsala, Malkara, Dimetoka vesâir kalelerin alınmasında son derece mühim rol oynadı. Babası Îsâ Bey ise, bu akınların birinde şehit düştü. Şehzâde Süleymân Paşanın vefâtı üzerine Rumeli’de meydana gelen gerileme esnâsında Evrenos Bey ile Hacı İlbeyi’nin üstün gayretleri netîcesinde vahim bir durum meydana gelmedi. Aynı zamanda karşı akına geçen bu kumandanlar, Keşan ile İpsala’yı zaptederek Rumeli’ye geçmiş olan Murâd Hüdâvendigâr Gâzinin iltifâtına mazhar oldular. Sultan, Evrenos Bey’i Edirne üzerine yürüyen ordunun sol koluna tâyin etti ve Makedonya’daki Sırp kuvvetlerinin üzerine gönderdi. Evrenos Bey daha sonra Serez’de akıncı kumandanı olarak görülür. Burasını kendisine karargâh yapan genç kumandan, Makedonya’ya yaptığı akınlarla mühim kale ve şehirleri fethetti. 1385 yılında vezir Çandarlı Halil Paşa ile Makedonya’nın ele geçirilmesi harekâtına katıldı. Bu harekâtın tamamlanmasından sonra hacca giden Evrenos Gâzi, dönüşünde Kosova Savaşına katılmış ve Sultan Murâd onun tecrübelerinden çok faydalanmıştı. 

Kosova Savaşından sonra, Sultan Yıldırım Bâyezîd Han zamânında da Hacı Evrenos Beyin fetih faaliyeti devâm etti. Vadine ve Çitroz kasabalarını ele geçirdikten sonra, 1390 yılından îtibâren altı yıl Arnavutluk üzerine amansız akın hareketlerinde bulundu. Niğbolu Muhârebesinde ve Eflâk Seferinde büyük kahramanlıklar gösterdi. Evrenos Bey, Sultan Yıldırım Bâyezîd’in vefâtı ile ortaya çıkan karışık devrede, önce Emir Süleymân tarafını tuttu ise de onun vefâtını müteâkip bu gâilelere karışmamak için geri çekildi. Kendisi Rumeli’deyken Mûsâ Çelebi’nin onu ve diğer beyleri Emir Süleymân tarafını tutmakla suçlaması ve tazyik etmesi netîcesinde, el altından Mehmed Çelebi’ye haber göndererek Rumeli’de uygulayacağı siyâset hakkında bilgi verdi. Netîcede Çelebi Mehmed bu gâzi beylerin yardımı ile Osmanlı birliğini yeniden kurmaya muvaffak oldu. 

Hacı Evrenos Gâzi 100 yaşını geçmiş olduğu hâlde 1417 Kasımı’nda vefât ederek Vardar Yenicesi’ndeki türbesine defnedildi. Evrenos Beyin buradaki türbesinden başka câmi, medrese ve imâreti ile diğer şehirlerde hayır eserleri mevcuttur. Evrenos âilesi, Rumeli’de “Evlâd-ı Fâtihân” teşkîlâtının başında olarak on dokuzuncu yüzyıl ortalarına kadar gelmiştir. 


EVRENOSOĞULLARI

Osmanlıların Rumeli’yi fethi sırasında büyük ün yapmış Evrenos Gâzinin kahramanlar yetiştiren âilesi. Bu sülâle ismini; Makedonya’yı Türklere kazandıran, Rumeli’de büyük başarılar gösteren Hacı Evrenos Gâziden aldı. Evrenos Gâzinin yedi oğlu oldu. Bunlardan, Ali Bey ile Îsâ Bey içlerinde en çok hizmet eden ve isimlerini duyuranlardır. 

Ali Bey, daha babasının sağlığında gösterdiği kahramanlıklarla, kendisini tanıttı. Bundan dolayı Ali Beye “Ayyüreklü” lakâbı verildi. Bu başarılarından dolayı Yıldırım Bâyezîd, Ali Beye Engürü sancağını verdi. Yıldırım Bâyezîd’in vefâtı ile ortaya çıkan fetret devrinde Mehmed Çelebi’nin pâdişâh olmasında yardımcı oldu. 1430’da Selânik’in fethinde büyük kahramanlık gösterdi. 1432 târihinden îtibâren Macaristan’a yaptığı akında, 70.000 esirle döndü. İstanbul’un fethinde ve Fâtih’in Eflak Seferinde (1462) bulunan Ali Beyin vefât târihi belli olmayıp, kabri Vardar Yenicesi’ndedir. 

Ali Beyin, Evrenos, Şemseddîn Ahmed ve Hüseyin isminde üç oğlu olup, Bunlar da meşhur akıncı beylerinden idiler. Ahmet Bey, Fâtih’in İşkodra Seferine katıldı. Fâtih, orduy-ı hümâyûn ile buradan çekilirken, Ahmed Beyi 40.000 kişilik bir kuvvetle kaleyi abluka altında tutmak üzere İşkodra’da bıraktı. 

Evrenos Beyin diğer oğlu Îsâ Bey de akıncı sancak beylerinden olup, Arnavutluk üzerine yaptığı akınlarla Adriyatik Denizi kıyılarına kadar indi. 1443’te Haçlılarla yapılan Morava Muhârebesinde büyük yararlıklar gösterdi. 1455’de 40.000 kişilik bir ordu ile İtalya-Arnavutluk ordusunu yok etti. Îsâ Beyin vefâtı, birâderi Ali Beyden sonra olup, Vardar Yenicesi’ndeki türbesine defnolunmuştur. Îsâ Beyin burada câmi ve imâret gibi hayır kurumları vardır. 

Evrenosoğullarından Hızır Şah Beyin torunu Yûsuf Bey, 1517’de Mısır seferine katıldı. Sefer sonunda kurulan Kudüs sancağına ilk sancakbeyi oldu.

Evrenos âilesi Rumeli’de Evlâd-ı Fâtihân teşkilâtının başında olarak 19. yüzyıl ortalarına kadar geldi. On dokuzuncu yüzyıldan sonra siyâsî ve idârî görevlerde eski tesirlerini kaybeden Evrenos âilesi mensupları, çeşitli kollar hâlinde zamânımıza kadar devam etmiştir.