Biyografi Ara!
Binlerce biyografi keşfedilmeyi bekliyor
Ata Terzibaşı
avukat, şair, yazar
Sayfayı paylaş
İlgili Kategoriler
Ata Terzibaşı (1924)-(2016)
avukat, şair, yazar
1924 senesinde Kerkük’te doğdu. Mahalle mektebine verildi, burada Kur’an-ı Kerimi hatmetti. İlk öğrenimini 6 sınıflı Türk mektebinde tamamladı. Arapça eğitim yapan liseyi bitirdi. Bağdat Hukuk Fakültesi’nden 1950 senesinde mezun oldu. Kerkük’e dönüp avukatlığa başladı.
Bir kültür adamı olan Ata Terzibaşı’nın yazıları, 1945 yılından itibaren Beyrut’ta çıkan “El Edip”, Kahire’de “El-Risale”, Halep’te El Hadis, İstanbul’da neşredilen “Türk Yurdu” ve Ankara’da çıkan Türk Dili’nde yayınlandı. Kerkük’te neşredilen Kerkük ve “Afat” gazetelerinde yazıları çıktı. Arapça yayınlanan haftalık “Elsakaf el hadise” ve Türkçe yayınlanan “Beşir” adlı gazetelerin sahibi idi.
22 Mart 1959 tarihinde tevkif edilince Hille şehrine sürgün edildi, serbest bırakıldıktan sonra kültür faaliyetlerine devam etti.
Irak Türkmenleri arasında dil, edebiyat ve folklor araştırmaları yaptı.
31 Mart 2016 tarihinde Kerkük’te vefat etti.
ESERLERİ:
Ata Terzibaşı’nın kaleme aldığı Kerkük Hoyratları ve Manileri (3 cilt) adlı eseri sahasında önemli eserler arasında yer almaktadır. Birinci cildinde, “Hoyrat lafzının aslı, hoyrat ve manilerin edebi mefhumu, hoyrat ve manilerin mevzuu, Hoyrat ve manilerin edebi mefhumu, Hoyratın musiki bakı-mından menşe ve tekâmülü, Tanınmış hoyrat çağıranlar” gibi bölümler bulunmaktadır. İkinci ciltte ise 850 civarında cinaslı hoyrat bulunmaktadır. Üçüncü ciltte ise 1200 kadar cinassız hoyrat ve mani vardır. 1956 yılında yayımlanan “Kerkük Hoyratları ve Manileri” adlı kitabın 1970 yılında genişletilmiş ikinci baskısı yapıl-mıştır. Ata Terzibaşı’nın ayrıca “Kerkük Havaları”, “Kerkük Eskiler Sözü”, “Kerkük Ağzı”, “Türkmen Sözlüğü”, “Kerkük Şairleri”, “Nazarat-ü camia fi tarih el edeb el türki (Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış) adlı eserleri bulunmaktadır.
Ata Terzibaşı’nın dedesi Abdüllatif Efendi’nin ise Sergüzeşt-i Saadet (Bir Hac Seyahatnamesi) ve Tuhfe i Askeriye gibi kitapları yayınlanmıştır.
HABER
Ata Terzibaşı'dan 'Kerkük Şairleri' külliyatı
YAVUZ ULUTÜRK
Zaman 14 Mart 2014
Irak Türkmenlerinin doksan yaşına basan kültür ve edebiyat tarihçisi avukat Atâ Terzibaşı’nın 50 yılda iğneyle kuyu kazarcasına meydana getirdiği 13 ciltlik “Kerkük Şairleri” adlı eseri, dört kitap halinde Latin harflerine kazandırıldı. 180 Kerküklü şairin biyografileri ve şiirlerinden örneklerin yer aldığı eser, Kerkük şiirini tanımak isteyenler için oldukça kıymetli bir çalışma.
Kerkük denince, akla pek çok şey gelir… Bin yılı aşkın süredir o topraklarda yaşayan Türkmenler, onca savaşa, acıya, baskıya rağmen sadece varlıklarını koruma mücadelesi vermemiş. Dilleri, kültürleri, şarkı ve türküleri, kimi zaman ağıtları ile zengin bir kültürel miras da oluşturmuşlar. Kerküklü bir Türk halk müziği sanatçısı Abdurrahman Kızılay’ın, “Gün gördüm günler gördüm, seni gördüm şad’ oldum.” diyen o meşhur türküsünü bilmeyen yoktur: ‘Altın Hızma Mülayim’, Kerkük’ün acısını, hüznünü, aşkını anlatan yüzlerce türküden sadece biri. Biraz geriye gidecek olursak, Fuzuli Irak ve Kerkük bölgesinde yetişen en önemli şairlerden. Türk klasik şiirinin bir diğer önemli temsilcisi Nesimi’yi de Kerküklü şairler listesine ekleyebiliriz. Gelgelelim Irak’ta yetişen yüzlerce Türkmen şairlerin pek çoğu Türk dünyasında adını duyuramamıştır. Irak Türkmenlerinin kültür ve edebiyat tarihçisi avukat Atâ Terzibaşı, yıllardır bitmez tükenmez bir azimle Kerkük şiirine hizmet etmeye devam ediyor. Kendini adeta Kerkük şiirine adayan Terzibaşı, Kerkük bölgesinde yetişen şairleri derlediği 13 ciltten oluşan “Kerkük Şairleri” adlı külliyatın sahibi. Eski harflerle kaleme aldığı eserin ilk cildi 1963’te Bağdat’ta, son cildi ise 2012’de Kerkük’te yayımlandı. 50 yıllık bu emek, Prof. Dr. Suphi Saatçi ve arkadaşlarının girişimleri, Ötüken Neşriyat’ın da desteği ile yıllar sonra Latin harflerine kazandırıldı.
50 yılda yazıldı
Atâ Terzibaşı 1924 doğumlu. Irak’ta gerek cumhuriyet öncesi ve sonrası, gerek Saddam rejimince pek çok işkence görür. Çıkardığı Reşit gazetesi nedeniyle tutuklanıp hapis yatar. Fakat Kerkük Türkmen edebiyatı ve şiiri için çalışmaktan hiç vazgeçmez. Terzibaşı bugün 90 yaşında ve hâlâ çalışıyor. Şimdilerde, ilk cildini 39 yaşında yayımladığı 13 ciltlik eserinin 14. cildi için yaşayan Kerkük şairlerini derlemekle meşgul.
Terzibaşı’nın kıymetli eseri, Türkçede on üç cildi içeren dört kitap şeklinde özel kutusuyla yayımlandı. Birinci ve ikinci ciltleri içeren ilk kitabı yeni harflere Prof. Dr. Ali İhsan Özek ve Ayşe Taşralı aktardı. Üç, dört ve beşinci ciltlerin bulunduğu ikinci kitabı ve üçüncü kitapta yer alan 6-8. ciltler arasını Arş. Gör. Duygu Dalbudak ve Çağdaş Albayrak aktardı. Üçüncü kitapta yer verilen dokuzuncu cildi ve 10-13. ciltlerin bulunduğu dördüncü kitabı ise Doç. Dr. Yüksel Topaloğlu, Latin harflerine aktardı. Külliyatın metin tamirini Prof. Dr. Ali İhsan Özek, son tashih ve denetimini ise Prof. Dr. Suphi Saatçi yaptı.
Suphi Saatçi, Terzibaşı’nın adeta iğneyle kuyu kazarak hazırladığı eserini Latin harfleriyle yayımlamayı hayal ettiğini söylüyor: “Atâ Bey’in bu kitabını Latin harfleriyle yayımlayarak Türk dünyasının istifadesine sunmak içimde hep bir dertti. Erbil şairleri, Kerkük manileri ve türkülerini de derleyen yazarın ‘şaheseri’ Kerkük Şairleri’dir. Bu özgün külliyat Irak Türkmen edebiyatı tarihinin ana kaynağıdır.”
Eser üzerinde üç yılı aşkın bir zamandır, emeği geçen herkesin büyük bir titizlikle çalıştığını söyleyen Saatçi, esas zor kısmın Atâ Terzibaşı’nı ikna etme süreci olduğunu belirtiyor. Terzibaşı, özellikle eski harflerle yeni harfler arasındaki imlâ sorunları ve divan şiirinin yazıldığı aruz vezninin yeni harflere aktarılırken kaybolacağı endişesi taşımaktaymış. Transkripsiyon sistemi ile bu sorunun çözüldüğünü anlatarak kendisini ikna eden Saatçi, süreci şöyle anlatıyor: “Çalışmalar ilerledikçe Terzibaşı daha bir heyecanla sürece katıldı. Üç yılın sonunda on üç ciltlik dört kitabı baştan sona kendisi kontrol etti ve gerekli düzeltmeleri yaptı.”
Atâ Terzibaşı’nın naif bir Türkmen Türkçesiyle kaleme aldığı 1650 sayfayı bulan dört kitaplık külliyatta, 180 kadar Kerküklü şairin biyografileri ve şiirlerinden örnekler yer alıyor. Ayrıca bazı şairlerin varsa düz yazı metinlerinden örnekler sunuluyor. Türk şiirine mâl olmuş Fuzuli ve Nesimi dışında Kerkük’te ürün veren bütün şairleri bir araya getiren çalışma, Kerkük şiirini tanımak isteyenler için oldukça kıymetli bir külliyat. Nevres, Sâfî, Gülami, Faiz, Şeyh Rıza, Hulusî, Sadullah Muftî, İzzettin Abdî ve daha birçok şairin tanıtıldığı ciltlerde yer alan isimler, orijinallerindeki sıralaması ile yer alıyor. Terzibaşı bu sıralamada bir kronoloji takip etmek yerine imkânlar çerçevesinde ulaştığı kaynaklarda karşısına çıkan isimleri derlemiş. Yeni isimler buldukça da yeni ciltler meydana gelmiş. Dördüncü kitabın sonundaki indekste ise dört kitapta yer alan şairler alfabetik sırayla veriliyor.
avukat, şair, yazar
1924 senesinde Kerkük’te doğdu. Mahalle mektebine verildi, burada Kur’an-ı Kerimi hatmetti. İlk öğrenimini 6 sınıflı Türk mektebinde tamamladı. Arapça eğitim yapan liseyi bitirdi. Bağdat Hukuk Fakültesi’nden 1950 senesinde mezun oldu. Kerkük’e dönüp avukatlığa başladı.
Bir kültür adamı olan Ata Terzibaşı’nın yazıları, 1945 yılından itibaren Beyrut’ta çıkan “El Edip”, Kahire’de “El-Risale”, Halep’te El Hadis, İstanbul’da neşredilen “Türk Yurdu” ve Ankara’da çıkan Türk Dili’nde yayınlandı. Kerkük’te neşredilen Kerkük ve “Afat” gazetelerinde yazıları çıktı. Arapça yayınlanan haftalık “Elsakaf el hadise” ve Türkçe yayınlanan “Beşir” adlı gazetelerin sahibi idi.
22 Mart 1959 tarihinde tevkif edilince Hille şehrine sürgün edildi, serbest bırakıldıktan sonra kültür faaliyetlerine devam etti.
Irak Türkmenleri arasında dil, edebiyat ve folklor araştırmaları yaptı.
31 Mart 2016 tarihinde Kerkük’te vefat etti.
ESERLERİ:
Ata Terzibaşı’nın kaleme aldığı Kerkük Hoyratları ve Manileri (3 cilt) adlı eseri sahasında önemli eserler arasında yer almaktadır. Birinci cildinde, “Hoyrat lafzının aslı, hoyrat ve manilerin edebi mefhumu, hoyrat ve manilerin mevzuu, Hoyrat ve manilerin edebi mefhumu, Hoyratın musiki bakı-mından menşe ve tekâmülü, Tanınmış hoyrat çağıranlar” gibi bölümler bulunmaktadır. İkinci ciltte ise 850 civarında cinaslı hoyrat bulunmaktadır. Üçüncü ciltte ise 1200 kadar cinassız hoyrat ve mani vardır. 1956 yılında yayımlanan “Kerkük Hoyratları ve Manileri” adlı kitabın 1970 yılında genişletilmiş ikinci baskısı yapıl-mıştır. Ata Terzibaşı’nın ayrıca “Kerkük Havaları”, “Kerkük Eskiler Sözü”, “Kerkük Ağzı”, “Türkmen Sözlüğü”, “Kerkük Şairleri”, “Nazarat-ü camia fi tarih el edeb el türki (Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış) adlı eserleri bulunmaktadır.
Ata Terzibaşı’nın dedesi Abdüllatif Efendi’nin ise Sergüzeşt-i Saadet (Bir Hac Seyahatnamesi) ve Tuhfe i Askeriye gibi kitapları yayınlanmıştır.
HABER
Ata Terzibaşı'dan 'Kerkük Şairleri' külliyatı
YAVUZ ULUTÜRK
Zaman 14 Mart 2014
Irak Türkmenlerinin doksan yaşına basan kültür ve edebiyat tarihçisi avukat Atâ Terzibaşı’nın 50 yılda iğneyle kuyu kazarcasına meydana getirdiği 13 ciltlik “Kerkük Şairleri” adlı eseri, dört kitap halinde Latin harflerine kazandırıldı. 180 Kerküklü şairin biyografileri ve şiirlerinden örneklerin yer aldığı eser, Kerkük şiirini tanımak isteyenler için oldukça kıymetli bir çalışma.
Kerkük denince, akla pek çok şey gelir… Bin yılı aşkın süredir o topraklarda yaşayan Türkmenler, onca savaşa, acıya, baskıya rağmen sadece varlıklarını koruma mücadelesi vermemiş. Dilleri, kültürleri, şarkı ve türküleri, kimi zaman ağıtları ile zengin bir kültürel miras da oluşturmuşlar. Kerküklü bir Türk halk müziği sanatçısı Abdurrahman Kızılay’ın, “Gün gördüm günler gördüm, seni gördüm şad’ oldum.” diyen o meşhur türküsünü bilmeyen yoktur: ‘Altın Hızma Mülayim’, Kerkük’ün acısını, hüznünü, aşkını anlatan yüzlerce türküden sadece biri. Biraz geriye gidecek olursak, Fuzuli Irak ve Kerkük bölgesinde yetişen en önemli şairlerden. Türk klasik şiirinin bir diğer önemli temsilcisi Nesimi’yi de Kerküklü şairler listesine ekleyebiliriz. Gelgelelim Irak’ta yetişen yüzlerce Türkmen şairlerin pek çoğu Türk dünyasında adını duyuramamıştır. Irak Türkmenlerinin kültür ve edebiyat tarihçisi avukat Atâ Terzibaşı, yıllardır bitmez tükenmez bir azimle Kerkük şiirine hizmet etmeye devam ediyor. Kendini adeta Kerkük şiirine adayan Terzibaşı, Kerkük bölgesinde yetişen şairleri derlediği 13 ciltten oluşan “Kerkük Şairleri” adlı külliyatın sahibi. Eski harflerle kaleme aldığı eserin ilk cildi 1963’te Bağdat’ta, son cildi ise 2012’de Kerkük’te yayımlandı. 50 yıllık bu emek, Prof. Dr. Suphi Saatçi ve arkadaşlarının girişimleri, Ötüken Neşriyat’ın da desteği ile yıllar sonra Latin harflerine kazandırıldı.
50 yılda yazıldı
Atâ Terzibaşı 1924 doğumlu. Irak’ta gerek cumhuriyet öncesi ve sonrası, gerek Saddam rejimince pek çok işkence görür. Çıkardığı Reşit gazetesi nedeniyle tutuklanıp hapis yatar. Fakat Kerkük Türkmen edebiyatı ve şiiri için çalışmaktan hiç vazgeçmez. Terzibaşı bugün 90 yaşında ve hâlâ çalışıyor. Şimdilerde, ilk cildini 39 yaşında yayımladığı 13 ciltlik eserinin 14. cildi için yaşayan Kerkük şairlerini derlemekle meşgul.
Terzibaşı’nın kıymetli eseri, Türkçede on üç cildi içeren dört kitap şeklinde özel kutusuyla yayımlandı. Birinci ve ikinci ciltleri içeren ilk kitabı yeni harflere Prof. Dr. Ali İhsan Özek ve Ayşe Taşralı aktardı. Üç, dört ve beşinci ciltlerin bulunduğu ikinci kitabı ve üçüncü kitapta yer alan 6-8. ciltler arasını Arş. Gör. Duygu Dalbudak ve Çağdaş Albayrak aktardı. Üçüncü kitapta yer verilen dokuzuncu cildi ve 10-13. ciltlerin bulunduğu dördüncü kitabı ise Doç. Dr. Yüksel Topaloğlu, Latin harflerine aktardı. Külliyatın metin tamirini Prof. Dr. Ali İhsan Özek, son tashih ve denetimini ise Prof. Dr. Suphi Saatçi yaptı.
Suphi Saatçi, Terzibaşı’nın adeta iğneyle kuyu kazarak hazırladığı eserini Latin harfleriyle yayımlamayı hayal ettiğini söylüyor: “Atâ Bey’in bu kitabını Latin harfleriyle yayımlayarak Türk dünyasının istifadesine sunmak içimde hep bir dertti. Erbil şairleri, Kerkük manileri ve türkülerini de derleyen yazarın ‘şaheseri’ Kerkük Şairleri’dir. Bu özgün külliyat Irak Türkmen edebiyatı tarihinin ana kaynağıdır.”
Eser üzerinde üç yılı aşkın bir zamandır, emeği geçen herkesin büyük bir titizlikle çalıştığını söyleyen Saatçi, esas zor kısmın Atâ Terzibaşı’nı ikna etme süreci olduğunu belirtiyor. Terzibaşı, özellikle eski harflerle yeni harfler arasındaki imlâ sorunları ve divan şiirinin yazıldığı aruz vezninin yeni harflere aktarılırken kaybolacağı endişesi taşımaktaymış. Transkripsiyon sistemi ile bu sorunun çözüldüğünü anlatarak kendisini ikna eden Saatçi, süreci şöyle anlatıyor: “Çalışmalar ilerledikçe Terzibaşı daha bir heyecanla sürece katıldı. Üç yılın sonunda on üç ciltlik dört kitabı baştan sona kendisi kontrol etti ve gerekli düzeltmeleri yaptı.”
Atâ Terzibaşı’nın naif bir Türkmen Türkçesiyle kaleme aldığı 1650 sayfayı bulan dört kitaplık külliyatta, 180 kadar Kerküklü şairin biyografileri ve şiirlerinden örnekler yer alıyor. Ayrıca bazı şairlerin varsa düz yazı metinlerinden örnekler sunuluyor. Türk şiirine mâl olmuş Fuzuli ve Nesimi dışında Kerkük’te ürün veren bütün şairleri bir araya getiren çalışma, Kerkük şiirini tanımak isteyenler için oldukça kıymetli bir külliyat. Nevres, Sâfî, Gülami, Faiz, Şeyh Rıza, Hulusî, Sadullah Muftî, İzzettin Abdî ve daha birçok şairin tanıtıldığı ciltlerde yer alan isimler, orijinallerindeki sıralaması ile yer alıyor. Terzibaşı bu sıralamada bir kronoloji takip etmek yerine imkânlar çerçevesinde ulaştığı kaynaklarda karşısına çıkan isimleri derlemiş. Yeni isimler buldukça da yeni ciltler meydana gelmiş. Dördüncü kitabın sonundaki indekste ise dört kitapta yer alan şairler alfabetik sırayla veriliyor.