"O ŞEHİRLER, İŞLEK YOLLAR ÜZERİNDE HALA DURMAKTADIR.
BUNDA İNANANLAR İÇİN İBRET VARDIR."
Hicr; 77-78

Kur'ân-ı Kerîm'de kıssaları anlatılan toplumlardan birisi de "Lût Kavmi"dir. Bu isim, Lût aleyhisselamın o kavme peygamber olarak gönderilmesinden dolayı verilmiştir.

Lût aleyhisselam, çevresindeki insanları uzun süre hak yola davet ettiği halde, iki kızı hariç, hiç kimse, hatta karısı dahi kendisine inanmamıştı. Öylesine sapıtmışlardı ki, o zamana kadar hiç bir toplumda görülmeyen fenalıkları açıkça yapıyorlardı. Snuçta; Lût aleyhisselam ve iki kızından başka hepsi helak edildiler. Kur'ân-ı Kerîm'de, bu topluluğun yaşadığı beldeden; altüst olan anlamında el mü'tefika diye bahsedilmektedir. Bu kelimenin çoğulu "el mü'tefikat" olup, Tevrat'ta geçen mahpeka ile eş anlamlıdır.

Hazret-i Lût, İbrahim aleyhisselamın kardeşinin oğludur. Enbiya suresinde, "İlim ve hikmet sahibi iyilerden ve Allahü tealanın rahmete erdirdiklerinden birisi" olarak tanıtılmaktadır. Ayrıca En'am suresinde bir ayet-i Kerîmede "dünyalara üstün kılındığı" buyurulmaktadır.

LÛT KAVMİNİN ÖZELLİKLERİ
Kadı Beydavi'nin bildirdiğine göre, Lût aleyhisselam, amcası Hazret-i İbrahim'in tavassutu ile Sodom şehrinin bulunduğu Ğor diyarına gider. Buranın ahalisi, dünyanın en şerli insanlarıydılar. Hiçbir toplumun yapmadığı kirli işleri yapmakla kalmıyor, yoldan gelip geçenlere de Mûsâllat oluyorlardı. Hâzin ve Medârik tefsirlerinde; "Yol kenarına oturup, gelip geçene yolculara çakıl taşları atarlardı. Taş kim değdi ise, onu atan, diğerlerinden daha fazla sarkıntılık etmeye hak kazanırdı. Yani çakıl sahibinin hissesine isabet etmiş nasibi olarak görülürdü." A'raf ve Neml surelerinde de, bu kavmin erkeklerinin kadınları bırakıp, hem cinslerine meyleden cinsi sapıklar olduğu bildirilmektedir.

Lût aleyhisselam bu topluluğun arasında yıllarca mücadele verir. Onlara, Allah'tan korkmalarını, Ona itaat etmelerini söyler. Ancak Lût Kavmi de, öbür örneklerde olduğu gibi, peygamberlerini yalancılıkla suçlarlar. Bununla da yetinmeyip, kendisini şehirden kovmakla tehdit ederler. Lût aleyhisselam, Allahü tealanın azabı ile ikaz ettiği zaman ise Onunla alay ederek; "Azabı bir an evvel getir de görelim" derler.

Lût aleyhisselam, çok ağır şartlar altında, bir nakle göre 40 sene mücadele verir. Kavminin yaptığı baskı, artık dayanılmaz boyutlara ulaştığı zaman da Allahü tealaya sığınarak; "Beni ve ailemi bu azgın topluluğun elinden kurtar" diye dua eder. Yıllarca kavminin huzuru için çalışmış ama kendisine iki kızından başka kimse iman etmemiştir. Hanımı dahi, azgın kavmin tarafını tutmuştur.

HELAK ANSIZIN GELİR
Allahü teala tarafından helak için görevlendirilen bir kaç melek, Lût aleyhisselama misafir olurlar. Hepsi de bu sapık toplumun dikkatini çekecek bir şekle bürünmüşlerdir. Hatta Lût aleyhisselam onların melek olduğunu önce anlayamamıştır. "Sizler tanınmamış kimselersiniz", "Bu, çok çetin bir gündür" diyerek misafirlerini ağırlamaya çalışırken karısı vasıtasıyla bazı insanların olaydan haberi olur. Hep birlikte koşup gelirler. Öyle ki; Kur'ân-ı Kerîm'in ifadesiyle birbirlerini ite kaka seyirterek evin kapısına yığılırlar. Lût aleyhisselam, "Bunlar misafirimdir. Onlara karşı beni mahçup etmeyin ... İçinizde aklı başında kimse yok mu?" diye onları sakinleştirmeye çalışsa da kuduran topluluk; "Biz seni alemin işine karışmaktan menetmemişmiydik?" "Doğrusu ne istediğimizin farkındasın" diyerek bahçe kapısından içeri girerler. Allahü teala bu dehşetli ortamı şöyle bildirmektedir; "Ey Muhammed, senin hayatına yemin olsun ki; onlar sarhoşluk içerisinde azgın bir haldeydiler."

Lût aleyhisselam öylesine bunalmıştır ki, peygamberlere has zelle denilen hataya düşeceğini gören melekler duruma müdahale ederler; "Ey Lût, bizler Rabbinin elçileriyiz. Onlar sana ilişemeyecekler ... Biz, şüphe edip durdukları azabı getirdik ... Bu kasaba halkına yaptıklarından dolayı gökten muhakkak azab indireceğiz ... Geceleyin aileni yola çıkar. Sen de arkalarından git, hiçbiriniz arkasına bakmasın ... Karının dışında kimse geri kalmasın, çünkü onların başına gelen onun da başına gelecektir. Vadesi gün doğana kadardır. Gün doğması yakın değil mi?"

Sapık güruh son bir kez kapıya yüklenirlerse de bir anda hepsinin gözleri kör edilir. Kadı Beydavi ve Fahreddin-i Râzî; "Meleklerden birisi Cebrâil aleyhisselam idi. Topluluk kapıyı kırıp içeri girdiklerinde, bir hareketle hepsinin gözünü kör etti. Panik içerisinde kapıyı dahi bulup kaçamadılar. Hatta, Lût aleyhisselam onları kollarından tutarak dışarı çıkarmıştı" demektedir.

Nihayet Lût aleyhisselam, kızları ve hanımını da alarak şehirden uzaklaşır. Geride kalan topluluğun nasıl imha edildiğini Kur'ân-ı Kerîm şöyle anlatmaktadır; "Onlara azap emrimiz gelince o ülkenin altını üstüne getirdik. Üzerlerine ateşte pişirilmiş çamurdan taşlar yağdırdık."

Masada harabelerinden Lut kavminin yaşadığı
bölgenin görünümü. Bir zamanlar yemyeşil
ormanlarla kaplı olan bölgenin bugünkü görüntüsü

ARKEOLOJİ NE DİYOR?
Lût aleyhisselam kıssası, Tevrat'ta da geçmektedir. Ancak Tevrat, tahrif edilmiş olduğundan, hıristiyan ve yahudi dünyasında ona dayandırılarak yapılan arkeolojik araştırmalar gittikçe güvenilirliğinin kaybolmasına sebep olmuştur. Buna karşılık Kur'ân-ı Kerîm'in doğruluğu ve İslam alimlerinin de muhteşem kapasitelerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Kur'ân-ı Kerîm ve Tevrat'ta helak edilen beldenin yeri bildirilmemiştir. Buna rağmen Kur'ân-ı Kerîm'i tefsir eden bazı alimler, ayetlerden hareketle neredeyse adres tarif eder gibi öylesine isabetli bilgiler vermişlerdir ki, hayran olmamak mümkün değildir.

Bir ayet-i Kerîmede "Can yakıcı azaptan korkanlar için o beldede bir işaret bıraktık" buyurulmaktadır. Fahreddin-i Râzî, Lût kavmini anlatan ayet-i Kerîmelerin Mekke müşriklerine hitaben indirildiğini hatırlatarak ve "O şehirler, işlek yollar üzerinde hala durmaktadırlar. Bunda inananlar için ibret vardır." ayet-i Kerîmesinden yola çıkarak; Mekkeliler ticaret için genellikle Şam şehrine giderlerdi. Şam yolu, Lût gölünün tam güneyinden geçerdi. Bu sebeple Lût kavminin kalıntılarını burada aramak gerekir diye yazmaktadır.

Bilim adamları İbrahim aleyhisselamın MÖ. 2000 yılları civarında yaşadığını tahmin etmektedirler. Lût aleyhisselam da aynı yıllarda yaşamıştır. Bu noktayı gözönüne alırsak ilgi çekici bazı noktalara rastlayabiliriz. Arkeolog Albright tarafından yapılan bir keşif, helak edilen beldenin yeri hakkında bize biraz olsun ışık tutabilmiştir. O dönemin şehirlerinden biri olan Bab el Dhara'nın kalıntıları MÖ. 2300-1900 tarihleri arasındaki bir periyoda sahip olup Sodom ve Gomorra şehirleriyle yaşıttır. Yapılan bütün kazılar MÖ. 2000 yıllarında Bab el Dhara ve yakın şehirler aniden terkedilmişlerdir. Hem de her biri bir medeniyet merkezi iken... Bütün bu buluntular, Lût aleyhisselamın kavmiyle çağdaş olan ve onlara komşu olan şehirlere aittir. Herşeyin olduğu gibi bırakılıp göç edilmesinin sebebini şu ana kadar açıklayabilen çıkmamıştır. Belki de Lût kavminin dehşetli helakine şahid olan komşu şehirlerin insanları, aynı akibete uğramaktan korktukları için panik içinde kaçmışlardı. Arkeologların yoğun araştırmaları, yok edilen şehirlerin yerlerini bulmaya yetmemiştir. Tesbit edebildikleri tekşey, Lût gölünün güneyinde bir yerlerde olduklarıdır. Yapılan milyonlarca dolarlık harcama sonucu ancak bu bilgi elde edilebilmiştir. Günümüzden 1000 sene önce İslam alimleri de aynı tespiti yapmışlardı.

Lut gölünün güney kısmından bir görüntü... Bölgenin tamamı sülfirik parçacıklarla kaplı

JEOLOJİ NE DİYOR?
Korkunç helakten önce bölgenin jeolojik yapısı şu şekilde belirlenmiştir. Lût gölünün doğu kısmında, yarımada oluşturan dil gibi bir kısım, göl içine doğru uzamıştır. Yarımadanın uzantısında, gölü adeta ikiye bölen keskin bir dirsek vardır. Gölün kuzey yarısında derinlik 400 metreyi bulmasına rağmen, güney yarısındaki derinlik 15-20 metre kadardır. Bir kayıkla bu sığ kesim gezildiğinde, güneş ışınları da uygun şekilde vuruyorsa, şaşılacak bir görüntüyle karşılaşılır. Kıyıdan hemen ötede, dipte orman ağaçlarının belirdiği görülür ki; gölün son derece yoğun olan tuzlarıyla konserve edilmişlerdir.

Bunların çok eski olması gerekmektedir. Zira eldeki en eski tarih metinlerinde bile (Sicilyalı Diodoros; MÖ 1. Yüzyıl, Yunan Coğrafyacısı Strabo; MÖ. 1. Yüzyıl, Yahudi tarihçisi Josephus; MS. 37, Roma tarihçisi Tacitus; MS. 50) gölün güneyindeki bir ormanlık bölgeden bahsedilmemekte, sadece zaman zaman kaynağı bilinmeyen asfalt parçalarının yüzeye çıktığı anlaşılmaktadır. Bundan, helak öncesi bu bölgenin çok münbit ve ormanlık olduğunu anlamaktayız.

Lût gölünün bugünkü durumu, tarihçilerin anlattıklarından farklı değildir. Batılıların Ölü Deniz, Tevrat'ın Tuz gölü, İslami kaynakların ise Lût gölü adını verdikleri göl, Akdeniz seviyesinden yaklaşık 400 metre daha aşağıda ve en derin yeri 400 metreyi bulmaktadır. Yani deniz seviyesinden 800 metre aşağıdadır. Oysa dünyada, deniz seviyesinden aşağıda olan yerlerde bu alçaklık en fazla 100 metre dolayındadır.

Gölün bir başka özelliği, yüzde 20-30 oranına varan ölçüde tuzlu olmasıdır. Oysa, denizlerdeki en fazla tuz oranı yüzde 3-4'ü geçmez. Bu sebeple Lût gölüne giren bir kimsenin, yüzme bilmese de boğulma ihtimali yoktur. Tevrat'taki bu ifade çok şekilcidir ve Lût kavminin yerini aramakta bize hiçbir ipucu vermez.

Lût gölüne batı dillerinde Ölü deniz denmesinin sebebi, içinde balık veya yosun gibi bir canlının yaşamamasından ileri gelmektedir. Bu isimlendirme doğru değildir. Zira 1980 yılında yapılan araştırmalar gölün mikroorganizma kaynadığını göstermiştir.

İslam alimleri bu şekilci isimlendirmeden uzak kalarak göle; Lût gölü adını veriyorlardı. Bunun sebebi de Kur'ân-ı Kerîm ayetlerinin sözkonusu kavmin bu göl civarında yaşadığını işaret etmesinden gelmektedir.

Bölgenin uğradığı felaketin boyutlarını, jeologların araştırmalarından öğrenebilmekteyiz. Amerikalı jeologlar ilk olarak Şeria nehri yatağının neden bu kadar dik olduğunu araştırmışlardır. Zira nehir yarığını oluşturan 190 km. lik bir mesafede Şeria; 190 metrelik bir eğimle düşüş yaparak Lût gölüne ulaşmaktadır. Gölün seviyesinin denizden 400 metre aşağıda olması, burada çok büyük bir teknotik olayın meydana geldiğini göstermektedir. Şeria nehri ve Lût gölünün durumu, bölgeden geçen bir yarık veya çatlağın ancak bir parçasıdır. Bu çatlak kuzeyde Toros dağlarının eteklerinden başlayıp Akabe körfezine, oradan da Afrika kıtasına ulaşmaktadır. Bu çaplı jeolojik bir görünümün oluşabilmesi için alışılagelmemiş bir dizi olay veya olayların yaşanmasını gerektirmektedir. Şimdilik sebep olarak yanardağ faaliyetleri gösterilmektedir. Ama bu bile, göl civarında, Ürdün'ün yüksek kısımlarında ve Akabe körfezindeki siyah bazalt ve lav benzeri buluntularının kaynağını açıklamaya yetmemektedir. Belki bölgede muazzam bir çökme, patlamalar, yıldırımlar gibi her türlü tabii afet aynı anda bir araya gelerek bölgeyi bu duruma getirmişti.

Yukarıda da belirtmiştik. İslam alimleri, ellerinden hiçbir modern imkanlar olmadığı halde isabetli teşhislerde bulunmuşlardı. Aynı şekilde Ahmet Cevdet Paşa da, jeologların bu tespitinden yıllarca önce bölgenin depremlerle altüst olduğunu yazmıştı.

Yalnız gözden kaçırılmaması gereken bir husus var. Felaketin çapı tasavvur edilemeyecek boyutlarda olmasına rağmen, neden sadece bir kaç şehir altüst oldu da civardaki yerleşim merkezlerine bir şey olmadı? Mesela Zoar, Jeriko gibi şehirlerde felaketle bağlantılı hiçbir iz yoktur. Tek ilgi çekici bir durum; sakinlerinin aniden şehirlerinden kaçmış olmalarıdır. Sanki büyük bir fanus Lût kavmi üzerine kapanmış. Bu fanusun içinde bilinen ve bilinmeyen bütün tabii afetler dehşetli bir tahribat yapmışlar. Bu şehirler felaketi yaşarken, en azı 20 km. uzakta bulunan şehirler hiç etkilenmemiştir.

Özetle söylemek gerekirse, arkeoloji ve jeoloji şunları söylemektedir; günümüzden yaklaşık 4000 sene önce bu bölgede korkunç bir felaket yaşanmış ve belde adeta "alt üst / el mu'tefika" olmuştur.