Fahri Kaya öğretmen, yazar, şair,gazeteci Makedonya Türk Edebiyatı 15 Haziran 1930 tarihinde Kumanova'da doğdu. Annesi ev kadını Fatime Hanım, babası öğretmen Mustafa Efendi'dir. Babası, Kumanova’da ‘Işık İlkokulu’nu açtı ve iki yıl bu okulun müdürlüğünü yaptı. Kumanova'nın Bulgarlar tarafından istila edilmesiyle ortaokula Bulgarca devam etti. 1944 yılı sonunda öğrenimini Makedonca olarak sürdürdü. 1946 yılında babası Türk okullarına öğretmen yetiştirmek için açılan pedagoji kurslarına Türk dili ve edebiyatı hocası olarak atandı. Ailesiyle birlikte Üsküp’e taşındı. Üsküp’te öğretmen olmak için pedagoji kursuna yazıldı. Öğretmen olarak tayini çıktı. 1 Ekim 1946 tarihinde İştip’e bağlı Yakimova köyüne öğretmen olarak atandı. 1950 yılının ilk aylarında İştip’te düzenlenen Türklerin ilk folklor festivaline öğrencilerinin katılmasını sağladı. Köyde kaldığı dört yıl boyunca İştip Öğretmen Okulu’nu dışarıdan bitirdi. Yüksek öğrenimini Belgrad’daki Filoloji Fakültesi’nin Şarkiyat Bölümü’nde sürdürdü. Filoloji Fakültesi Talebeler Birliği’nin başkanlık kurulu üyesi oldu. 1954 yılının Eylül ayında Üsküp Radyosu’nda işe başladı. Burada çocuk ve kültür yayınlarını yönetti. İki yıl sonra Necati Zekeriya’nın yönettiği Sevinç dergisine geçti. Onunla birlikte Sevinç ve yeni çıkmaya başlayan Tomurcuk dergilerinde çalıştı. Ayrıca radyodaki görevini sürdürdü. 1958-1969 yılları arasında Birlik gazetesinde çalıştı. Fahri Kaya, Birlik gazetesinden ayrıldıktan sonra siyasete girdi. İki yıl Makedonya hükümetinin kültür sorunlarıyla uğraştı. Ardından tanıtma bakanlığının başına geçti ve bu görevde altı yıl kaldı. 1974 yılın sonlarında Makedonya Komünistler Birliği İcra Komitesi’nin üyesi oldu. Sonra da partinin başkanlığına seçildi. 1982 yılında yedi kişiden oluşan ve Makedonya Cumhurbaşkanı görevini gören başkanlık görevine seçildi. Sekiz yıl görev yaptığı devletin bu en yüksek mevkiinden emekliliğe ayrıldı. 1991 yılında emekli oldu. Üsküp’te yaşıyor ve Balkanlar’da Türk kültür sanat dünyasına katkılarını sürdürmektedir. Öğretmenlik 1955 -1965 yılları arasında göç yüzünden öğretmensiz kalan Üsküp’teki Tefeyyüz İlköğretim Okulu, Nikola Karev Öğretmen Okulu ve yine Üsküp’teki Yüksek Pedagoji Okulu’ndan mezun oldu. 1957 yılından 1995 yılına kadar Necati Zekeriya ile Türk okulları için okuma kitapları ile alıştırma defterleri hazırladı. Birçok ders kitabını Türkçeye çevirdi. Kosova öğrencileri için yeni yöntemli bir alfabe hazırladı. Bu çalışma, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Kosova’da Türk dili için yayınlanan ilk alfabedir. Etkinliklere Katılımları Fahri Kaya, birçok kültürel etkinlikler, konferanslar için ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve Sovyetler Birliği gibi birçok ülkede bulundu. Türkiye’de; Ankara Gazi Üniversitesi, Bursa’da Uludağ Üniversitesi ve Kocaeli’de Kocaeli Üniversitesi’nde kongre ve toplantılara katıldı. Ayrıca Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun düzenlediği uluslararası kongre ve toplantılarda da bildirileriyle yer aldı. ESERLERİ: •İlk Adımlar •Köyden Sesler (1958) •Hoşça Kalın (1965) •Güle Güle (çocuk hikayeleri) (1978) •Çocuk Rüyaları (1991) •Eski Yugoslavya’da Çağdaş Türk Şiiri (antoloji) (İstanbul) (1992) •Çağdaş Makedon Şiirleri Antolojisi (antoloji) (Ankara) 1993 •Seçme Yazılar (araştırma) (1994) •Çağdaş Boşnak Edebiyatı Antolojisi (antoloji) (Yapı Kredi Yayınları) (1995) •Küçük Hanım (çocuk hikayeleri) (1997) •İkindi Güneşi (yaşlılar için hikayeler) •Edebiyata Pencere (ilköğretim ders kitabı) •Edebiyat (lise ders kitabı) •Türkçe Alıştırma Defterleri (ders kitabı) •Makedon Yazarlarının Çocuklar İçin Yazdıkları (antoloji) •Türk Masalları (antoloji) •Gökkuşağı (Yugoslavya Türk yazarları seçmesi) •Yugoslavya Türk Hikayesi •Makedonya’da İz Bırakan Türkler (araştırma) (2009) •Gün Bugün (araştırma) (2010) •Yatsıya Doğru (yaşlılar için hikâyeler) (yayınlanma aşamasında) Yabancı dildeki eserleri •Turske Bajke (Sırpça) (1953) •Eden Nov Svet (Makedonca) •Novo Staro (Makedonca) HAKKINDA YAZILANLAR Fahri Kaya’nın edebi çalışmaları Çocuklar için kaleme aldığı ilk şiirlerini 1964 yılında Yakimova’da yazmaya başlamıştır. Bu şiirlerin ilk dinleyicileri de öğrencileri olmuştur. İlk şiirlerini “İlk Adımlar” adlı kitapta toplamıştır. Söz konusu eser, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra dönemin Yugoslavya’sında çocuklar için yayınlanan ilk ve bölgenin çağdaş yayıncılık tarihinde dördüncü kitap olması açısından önemlidir. Fahri Kaya, şiirin yanında çocuklar için hikâyeler de yazmış bir kişidir. Yazar hikaye etmek istediklerini çocukların anlayabilecekleri çok sade bir dille anlatmıştır. Yazarın çocuk hikayelerini içeren kitapları 2001 yılında Ankara’da Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yeniden yayınlanmıştır. Kaya, konusu ağırlıklı olarak göç olan ve doğdukları topraklarda ölmek şansına sahip olamayan insanların çileli yaşamlarını yaşlılar için yazdığı hikayelerinde anlatmıştır. Bu kitaplarda yer alan hikayelerin bazıları Makedonca ve İngilizceye de çevrilip yayınlanmıştır. Fahri Kaya’nın yaşlılar için yazdığı şiirleri de vardır. Ancak bu çalışmalar henüz (Temmuz 2010) kitap haline gelmemiştir. Fahri Kaya, eleştiri, deneme ve diğer türlerde de eserler yazmıştır. Balkanlar’da ve özellikle Yugoslavya’da çeşitli Türk tiyatrosunda oynanan oyunlar, oyunları sahneye koyanlar ve oynayanlar hakkında devamlı yazmıştır. Makedonya ve Kosova Türklerinin kültür etkinlikleri hakkında yazılar kaleme almıştır. Edebî çalışmaları yanında bilimsel çalışmalarıyla, Balkanlar’da Türk varlığının tarihiyle ilgili çok bilinmeyen, gündemden düşmüş bazı olayları gün yüzüne çıkarmak ve Balkanlar’daki Türk varlığının derinliğini anlatmak için çalışmalar yapmıştır. Ayrıca, Üsküplü olan edebî şahsiyetlerden Yahya Kemal Beyatlı ve Sabri Berkel hakkında da yazılar yazmıştır. Birçok antoloji hazırlamıştır. Antolojilerin dışında Nâzım Hikmet’in şiirlerinden oluşan büyük bir derlemesi de vardır. Söz konusu derleme 1982 yılında şair Adem Gaytani’nin çevirisiyle Arnavutça olarak da basılmıştır. Şair hakkında uzun bir denemesiyle birlikte bu seçme, daha sonraları “Özlem ve Ayrılıklar” başlığıyla Makedonca olarak yayınlanmıştır. Kaya, Melih Cevdet Anday’ın şiirlerinden gerçekleştirdiği kapsamlı bir derlemeyi “Eden Nov Svet” (Yeni Bir Dünya) başlığı altında Makedonca yazmıştır. Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet’ten seçtiği şiirler de “Novo Staro” (Yeni Eski) adlı bir kitapta yayınlanmıştır. Kaya’nın bir antolojisi de “Sovremena Turska Poezija” (Çağdaş Türk Şiiri) adlı çalışmasıdır. Eser, 70 kadar Türkiye Türkü şairin şiirlerini kapsamıştır. Bu antoloji Makedon şiir severlerine Türk şairlerinin kazandırılması ve kitapta çağdaş Türk şiiri üzerine geniş bir inceleme ve şairler için de geniş bir kaynakçanın yer alması bakımlarından önemlidir. 1953 yılında Dr. Marija Ðukanović ile Belgrad’da “Dečja Kniga” yayınları arasında “Turske Bajke” (Türk Masalları) adlı seçmesi çıkmıştır. Türk halk edebiyatı ile çağdaş Türk yazarlarından çeşitli dergilerde yayınlanan birçok yazı, derleme ve çeviri yazıları vardır. Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya Struga Şiir Akşamları’nda Altın Çelenk ödülünün verilmesi dolayısıyla Kaya tarafından yazılan monografide şairin kişiliği ve yaratıcılığını içeren yazısı önemlidir. Kosova’da Türkçe yayınlanan Türkçem dergisi tarafından 2010 yılında Kaya’ya bir ödül verilmiştir. HAKKINDA YAZILANLAR Balkanlar’da Türk Şiiri - Balkan Türklerinin Kimlik Destanı Suat Engüllü 1. Karşıyaka Şiir Kurultayı 19-21 Mart 2004/ İzmir Balkanlar’da İkinci Dünya Savaşı Sonrası Türk Şiiri İkinci Dünya Savaşı sonrasında kurulan, Makedonya’yı cumhuriyet, Kosova’yı özerk bölge statüsüyle sınırları içine alan Yugoslavya Federatif Halk Cumhuriyeti’nde, azınlıklara tanınan birtakım haklar sonucu, sosyal ve kültürel hayatın bütün diğer alanlarında olduğu gibi, edebiyat alanında da, kısa sürede bir canlanma görülmeye başlamıştır. Krallık Yugoslavya rejiminin, 1929 yılında yasakladığı Türkçe yayın basın faaliyetinin, çok sınırlı da olsa devreye girmesi, bunda büyük rol oynamıştır. Öyle ki 23 Kasım 1944 yılında Makedonya’da yayın hayatına başlayan haftalık “Birlik” gazetesi sayesinde, çoğu edebiyata şiirle giren yeni bir yazar kuşağı ortaya çıkmıştır. Bu kuşağa mensup Şükrü Ramo, Enver Tuzcu, Necati Zekeriya, Fahri Kaya, İlhami Emin gibi şairlerin eserleriyle, Makedonya Türk şiirinin yeniden hayat bulduğu söylenebilir. www.biyografi.net (Binlerce Biyografi)