Fuat Uzkınay ( 1888)- (29.3.1956) İlk Türk Sinemacısı sinema yönetmeni Ali Fuat Uzkınay 1888 yılında İstanbul Üsküdar'da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini İstanbul'da yaptı. İstanbul Sultanisi'ni bitirdikten sonra İstanbul Darülfünun'un fizik-kimya bölümüne girdi. Bir yandan öğrenimine devam ederken, öbür yandan da öğretmen yardımcılığı ve İstanbul Sultanisi'nde dahiliye memurluğu yaptı. İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra, yerleşik sinemaların çoğalması, sinemaya karşı ilgiyi artırdı. İlgi duyanların başında Uzkınay geliyordu. Uzkınay, dahiliye müdürlüğü yaptığı okulda öğrencilere sinemayı tanıtan ve öğreten dersler verdi. Ülkemizde sinemayı halka ilk tanıtan Sigmund Weinberg'den göstericinin çalıştırılmasını öğrendi ve öğrencilere filmleri kendisi oynattı. Böylece Uzkınay'ın aracılığı ile sinema ülkemizde ilk kez okula girmiş oldu. 1914'te Şakir Seden ile ağabeyi Kemal Seden'i sinema salonu işletmeciliğine ikna etti. 6 Temmuz 1914'te Ali Efendi Sineması açıldı. Aynı yıl savaş çıkması üzerine, Uzkınay yedeksubay olarak silah altına alındı. 14 Kasım 1914 Cumartesi günü Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin yıkılışını 150 metrelik filme çekerek, Türk sinemasında ilk kez film çeken kişi oldu. 1915'te Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa'nın emriyle "Merkez Ordu Sinema Dairesi"ni (MOSD) kurdu. Ve bu kurumun Weinberg ile birlikte yöneticiliğini yaptı. Uzkınay ilk olarak Enver Paşa'nın atlarını ve ailesini filme çekti. Bugünkü Aya İrini Kilisesi'nin bir kısmı sinema salonu haline getirildi ve burada Uzkınay daha çok askeri konulu filmler gösterdi. MOSD adına haber, belge ve savaş filmleri çekti. Weinberg ile birlikte "Leblebici Horhor" adlı öykülü film çalışmasına girdi. Fakat filmi tamamlayamadı. Ancak "Himmet Ağa'nın İzdivacı" adlı filmi, uzun aralardan sonra tamamladı. 1916'da MOSD'un başına getirildi ve bilgisini geliştirmek için aynı yıl Almanya'ya gitti. Savaş bitince Malül Gaziler Cemiyeti'nin sinema çalışmalarını yürüttü. "Mürebbiye" filmini ve işgal altındaki kentlerde protesto gösterileri yapan halkın filmlerini çekti. "Mürebbiye" filminin bitmesinden sonra, yine bir tiyatro eserine dayanan "Binnaz" sinemalaştırıldı. 1921'de Şadi Fikret Karagözoğlu'nun yönetmenliğini yaptığı "Bican Efendi Vekilharç" adlı tiyatro oyununu görüntüledi. Malül Gaziler Cemiyeti'nin sinema çalışmalarının sona ermesiyle boş kalan Fuat Uzkınay, Muhsin Ertuğrul'un "Kemal Film" adına çevirdiği "Boğaziçi Esrarı" (Nurbaba) filminin görüntü yönetmenliğini yaptı. 1922'de Kurtuluş Savaşı'nın son olaylarını içeren "Zafer Yolları" adlı orta uzunluktaki belge filmini çekti. 1924'te ordunun sinemacılık kolunun yeni baştan düzenlenmesi üzerine, bu kurumun Laboratuvar Grup Amirliği'ne atandı. Emekli olduğu 1954'e kadar bu görevde kaldı. 29 Mart 1956'da İstanbul Göztepe'de vefat etti. Bugün Ankara'da bulunan Kara Kuvvetleri Foto Film Merkezi'nin bir stüdyosuna hizmetlerinden dolayı Uzkınay'ın adı verildi. Uzkınay sinemayı ilk kez okula sokan, ilk özel yapımevinin kuruluşunda katkıları olan, ilk Türk filmini çeken ve daha sonraları bir sanat dalı olan sinemayı öykülü ve belge filmleri çekerek halkımıza ilk kez tanıtmış olan ilk Türk sinema adamlarından birisi olmuştur. FİLMLERİ: Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin Yıkılışı (görüntü yönetmeni) Anafartalar Muharebesi'nde İtilaf Orduları'nın Püskürtülmesi Harbiye Nazırı'nın Kıta Tefki-i ve Batum Manzarası (görüntü yönetmeni) Çanakkale Muharebeleri Van der Goltz Paşa'nın Cenaze Merasimi General Townshend General Townshend ve Hintli Üsera Esir İngiliz Generali (görüntü yönetmeni ve yönetmen) Himmet Ağa'nın İzdivacı (görüntü yönetmeni ve yönetmen) Alman İmparatoru'nun Dersaadet'e Gelişi Alman İmparatoru'nun Çanakkale'yi Ziyareti (görüntü yönetmen) Abdülhamit'in Cenaze Merasimi Sultan Reşat'ın Cenaze Merasimi Vahidettin'in Biat Merasimi Cülus-i Hümayun'da 16. Fıkra Resmigeçidi Vahidettin'in Kılıç Alayı (görüntü yönetmeni) Mürebbiye (yapım ve görüntü yönetmeni) Binnaz (görüntü yönetmeni.) Fatih'te İzmir İçin Miting Sultanahmet'te İzmir İçin Miting (yapım ve görüntü yönetmeni) Bican Efendi Vekilharç (yapım ve görüntü yönetmeni) Bican Efendi Mektep Hocası (yapım ve görüntü yönetmeni) Bican Efendi'nin Rüyası (yapım ve görüntü yönetmeni.) Boğaziçi Esrarı - Nur Baba (görüntü yönetmeni), Zafer Yollarında, İzmir Zaferi (yönetmen ve görüntü yönetmeni). HABER Türk Sineması 99. yaşını kutluyor Zaman 10 Kasım 2013 Türk sinemasının ilk adımı olarak kabul edilen Fuat Uzkınay imzalı ‘Ayastefanos’taki Rus Âbidesi’nin Yıkılışı’ filminin 99. yıldönümü bir dizi etkinlikle kutlanacak. 12-17 Kasım arasında düzenlenecek programlarda sinemamızın ustaları anılacak. Geçtiğimiz ay düzenlenen 50. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde Türk sinema tarihini değiştirecek ‘Manaki kardeşler’in filmleri gösterildi. Osmanlı vatandaşı olan Yanaki ve Milton Manaki kardeşlerin filmlerinde İkinci Meşrutiyet kutlamaları, Piskopos Emilianos’un Grevena’daki cenaze töreni, Osmanlı Padişahı V. Mehmed Reşat’ın Selanik ve Manastır ziyareti de yer alıyor. Bu açıdan Manaki kardeşlerin filmleri Türk sinemasının ‘ilk filmi’ tanımını yeniden tartışmaya açıyor. Ancak Türk sinemasının doğum tarihi 14 Kasım 1914 olarak kabul edilir. O gün, Rum bir Osmanlı subayı olan Fuat Uzkınay, nasıl kullanacağını Avusturyalı teknisyenlerden öğrendiği kamerasıyla 14 Kasım 1914’te Ayastefanos’taki (Yeşilköy) 150 metrelik Rus Abidesi’nin yıkılışını görüntüledi. Manaki kardeşlerin filmleri tarih kitaplarında yerini alıncaya kadar da Türk sinemasının ilk adımı ‘Ayastefanos’taki Rus Âbidesi’nin Yıkılışı’ olarak anılmaya devam edecek. Fuat Uzkınay’ın 16 mm’lik belgesel filminin yıldönümü bir dizi etkinlikle kutlanıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü, 12-17 Kasım arasında düzenlenecek programlar ile sinemamızın 99. yaşını kutlayacak. Türk sinemasına katkı sunmuş Muhsin Ertuğrul, Halit Refiğ, Metin Erksan, Erol Günaydın ve Giovanni Scognamillo için düzenlenecek saygı ve anma programlarında, aralarında Hülya Koçyiğit, Can Gürzap gibi birçok sanatçının da yer alacağı paneller düzenlenecek, Safa Önal ve Yılmaz Atadeniz’in belgeselleri gösterilecek. METİN ERKSAN’DAN HALİT REFİĞ’E... Fatih Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilecek programların ilki 12 Kasım Salı günü ‘Erol Günaydın’ı Anma Programı’ olacak. Sinema yazarı Alican Sekmeç’in yöneteceği açık oturumda Tacettin Diker, Rasim Öztekin, Levent Tülek, Ahmet Yenilmez ve Emre Altuğ, Erol Günaydın’ı ve onun sinemasını konuşacak. Saat 18.00’de başlayacak oturumun ardından Haldun Dormen’in yönettiği, Erol Günaydın’ın senaryosunu yazıp Belgin Doruk ile birlikte başrolde yer aldığı ‘Güzel Bir Gün İçin’ filminin gösterimi yapılacak. 13 Kasım’da saat 18.00’de başlayacak Giovanni Scognamillo’ya Saygı programında sinema tarihçisi ve yazar Scognamillo hakkındaki belgeselin gösterimi ile başlayacak. Gösterimin ardından İhsan Kabil’in yönetiminde, Barış Saydam, Burçak Evren ve Kaya Özkaracalar’ın katılımıyla bir panel düzenlenecek. 14 Kasım’daki ‘Muhsin Ertuğrul Belgesel Film Gösterimi ve Söyleşi’ saat 14.00’te başlayacak. Program kapsamında Muhsin Ertuğrul filmleri gösterilecek ve ‘Muhsin Ertuğrul Belgeseli’nin yönetmeni Yılmaz Atadeniz ile bir söyleşi gerçekleştirilecek. Türk sinemasının unutulmaz filmlerine imza atmış usta yönetmen Metin Erksan anısına 15 Kasım saat 18.00’de düzenlenecek program ‘Sevmek Zamanı’ filminin gösterimi ile başlayacak. Film gösteriminin ardından Özcan Ünlü yönetimindeki oturumda Çetin Tunca, Coşkun Çokyiğit ve Sadık Battal, usta yönetmeni ve onun sinemasını değerlendirecek. Sinemamızın bir başka ustası Halit Refiğ için düzenlenecek anma programı ise 16 Kasım akşamı saat 18.00’de ‘Bir Türk’e Gönül Verdim’ filmiyle başlayacak. Film gösteriminin ardından Hülya Koçyiğit, Can Gürzap ve Beşir Ayvazoğlu, yönetmenin filmografisini konuşacak. Türk sinemasının 99. yıl kutlamaları kapsamındaki etkinlikler, 17 Kasım Pazar günü ‘Yeşilçam’ın Yüzyılı Belgesel Film Gösterimi ve Söyleşi’ programı ile sona erecek. Saat 14.00’te başlayacak etkinlikte, film gösteriminin ardından, Türk sinemasının en üretken kalemi, senarist Safa Önal bir söyleşi gerçekleştirecek. Program kapsamındaki tüm etkinlikler ücretsiz ve halka açık olacak. HABER 24 MART FUAT UZKINAY PANELİ İpek Üniversitesi’nin İstanbul Sinema Akademisi'nde, 24 Mart 2014 tarihinde 18:00-20:00 saatleri arasında, vefatının 58. Yıldönümü dolayısıyla Fuat Uzkınay Paneli düzenlenecektir. Panele konuşmacı olarak; •Burçak Evren (Araştırmacı) •Barış Saydam (Bilim Sanat Vakfı) •Yrd. Doç. Dr. Mustafa Çetin (İpek Üniversitesi Film Tasarımı Bölümü) katılacaktır. FOTOĞRAFLARLA FUAT UZKINAY SERGİSİ Haz.: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Çetin 24-29 MART 2014 Panel, Fulya Mah. Ortaklar Cad. No:15 Mecidiyeköy adresinde gerçekleştirilecektir. HABER FUAT UZKINAY PANEL VE SERGİSİ ANKARA'DA İpek Üniversitesi, vefatının 58. Yıldönümü dolayısıyla Fuat Uzkınay Panel ve Sergisi düzenliyor. FOTOĞRAFLARLA FUAT UZKINAY SERGİSİ Haz.: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Çetin 18 Nisan 2014 Saat: 17:00 Panel ve sergi İpek Üniversitesi'nin Oran Biriminde yapılacaktır. www.biyografi.net (Binlerce Biyografi)