Nizamülmülk . - (24.7.1091) Selçuklu Devleti Veziri 10 Nisan 1018 tarihinde İran'ın Horasan bölgesinin Tus kentinde doğdu. Dönemin ünlü hocalarından dersler aldı. Babasıyla birlikte Gazne Devleti’nin Horasan valisi Ebülfazıl Es-Suri’nin hizmetinde devlet hizmetine başladı. 1040 yılındaki Dandanakan Savaşı’ndan bir süre sonra Alparslan’ın Belh valisi Ali bin Şadan’ın maiyetine girdi. Vilayet işlerinin yürütülmesiyle vazifelendirildi. Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in vefatıyla Alparslan ve kardeşi Süleyman Bey arasındaki taht mücadelesi sırasında yerinde tedbirleriyle dikkatleri çekti . 1063 yılında Alparslan’ın yanında hizmete başladı. Alparslan sultan olunca 1064 yılında Selçuklu Devleti’ne vezir tayin edildi. Zamanın halifesi Kaim Biemrillah tarafından Nizamülmülk unvanı ile taltif edildi. Bu unvanla tanındı. Nizamülmülk, vezir olduğu 1064’ten, öldürüldüğü 1092 yılına kadar aralıksız 29 yıl Büyük Selçuklu Devleti’ne hizmet etti. Görevli olduğu için katılamadığı Malazgirt Meydan Savaşı hariç, bütün Selçuklu fetihlerinde bulundu. Sultan Alparslan’ın vefatından sonra veliaht Melikşah’ın tahta geçmesini sağladı. Devlet düzeni ve asayişin korunmasında başarılı oldu. Sultan Melikşah’a başkaldıran Selçuklu prenslerinin itaat altına alınmasında etkin oldu. Sultan Melikşah, devletin idaresinde ona çok büyük yetkiler verdi. Nizamülmülk’ün birikimi sayesinde, Melikşah’ın saltanatı, Büyük Selçuklu Devleti’nin en parlak devri oldu. Nizamülmülk’ün meclisi, bilim ve sanat adamlarının toplandığı bir yer haline geldi. Abbasi halifesi de kendisine hürmet eder, meclisinde bulunurdu. Alimlere, şairlere ve sanatçılara çok ikram ve iltifat ederdi. Birçok cami, mescit ve vakıf eserleri yaptırdı. Büyük Selçuklu Devleti’ne; idari, adli, askeri, mali, sosyal ve kültürel sahada birçok yenilikler getirdi. Sarayı, merkezi hükümet teşkilatını, İslam esaslarına dayalı mahkemeleri, toprak sistemini sağlam esaslar üzerine yeniden düzenledi. Gerçekleştirdiği yeni sistemler, bütün Türk-İslam devletlerince devam ettirildi. Nizamülmülk, zamanında yayılmaya çalışan bozuk fırkalara karşı, İslam hukuku bilgilerinin sistemli bir şekilde öğretilmesi sağlandı. Bunun için Bağdat, Belh, Nişabur, Herat, İsfehan, Basra ve Musul gibi çeşitli şehirlerde, kendi adıyla anılan Nizamiye Medreseleri’ni kurdurdu. 10. Yüzyıl’da İslam bilim geleneğine muhalif akımların yaygınlaşması nedeniyle İslam dünyasında ortaya çıkan kaosun giderilmesinde Nizamiye Medreseleri’nin çok önemli bir rolü oldu. Nizamülmülk, 14 Ekim 1092 tarihinde Hasan Sabbah'ın kurucusu olduğu Haşhaşi tarikatının bir üyesi tarafından sırtından hançerlenerek öldürüldü. ESERİ: Siyasetname Nizamülmülk’ün Selçuklu Devleti’ndeki uygulamalarını ve bunların gerekçelerini gelecek nesillere intikal ettirmek maksadıyla yazdığı Siyasetname isimli eseri, siyaset ilmiyle uğraşanların el kitapları arasındadır. Siyasetname’de Türk-İslam devletlerinin idari, mali, siyasi, askeri, sosyal ve kültürel yönlerini incelemektedir. Tam doğru metin ve ilavesiz nüshası, İstanbul’da Süleymaniye Kütüphanesi, Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur. Siyasetname, birçok dillere tercüme edilmiştir. www.biyografi.net (Binlerce Biyografi)