Albek Hacı  ( 1877) 14 Nisan 1877 tarihi Osmanlı-Rus Savaşı`nın başladığı tarihtir. Bu tarihte Rus orduları Osmanlı topraklarına girdi ve aynı gün Çeçenya`da isyan patlak verdi. Bu bir rastlantı değildi. Çeçenistan`daki isyanı Osmalılar kışkırtmış, hatta Şamil`in oğlu Mehmet Şamil`i (Gazi Muhammed) bizzat bu işle görevlendirmişlerdi. İsyan Çeçenya`nın Lebarluo ile Bienuo bölgelerinde başladı. İsyanın önderliğini Albek Hacı yapıyordu. Kısa zamanda 1000 kişilik bir güce ulaşan isyancılar ile Viedan arasındaki Khulakhulo dağı boğazını tuttular. Yörenin komutanı Avalof, isyancılara elindeki 350 askerle karşı koyamayacağını anlayınca Arseno`ya geri çekildi. Sonra da Viedan`a sığındı. Başkaldırı kısa zamanda büyüdü. 20 Nisan 1877 gününde bütün İçkeri ayaktaydı. Rusların o sıralarda bu bölgede fazlaca kuvveti yoktu. Küçük bir çatışmadan sonra Viedan 21 Nisan 1877 de Albek Hacı kuvvetleri tarafından işgal edildi. Mayrtüp Camiinde bayraklarla süslü karargah kuran Albek Hacı, Albay Nurid komutasındaki Rus birliklerinin topçu ateşi ve hücumu karşısında köyü boşalttı. Çarpışma çok muannidane oldu. Bir kaç esir veren Ççenler kendilerini toparlayıp taarruzu yenilediler. Ruslar büyük kayıplarla geri çekilince Albek Hacı ileri hareketa devamla Rusları sıkıştırdı ise de püskürtüldü. Çeçenler 250 kayıp vermişti. Bununla beraber Ruslar da Sunca, Argun, Sulak nehirlerinden Andi sırtlarına kadar dağınık bulunduklarından iyi durumda değildi. Vatanseverler Khulakhulo dağ boğazında yeniden düzenlenip lalarojevl`i işgal etti. Umahan`a yürüdüyse de Güdermes halkı taarruzu durdurdular. Bunun üzerine Şela köyüne yöneldi. Ticaret merkezi ve stratejik bir mevki idi. Ancak Şela muhtarı Atğm. Barşak, Şelak halkını etrafına toplayıp 2000 kişilik Çeçen kuvvetini 28 Nisan`da geri püskürttü. Haçkale mevkiiinde Albay Nurdi`nin kuvvetleriyle karşılaşan Çeçenler üstün durumdayken, Rus zulmünden korkan Şela, Evtura ve Golddangana`lı köylülerin karşı tavırlarıyla yenilmek zorunda kaldılar. Merkezi kısımlar sukune bulunca Çeçenya ve Dağıstan`daki tüm kuvvetlerini İçkeri ormanlarına sevkettiler. Albek Hacı Samsar ormanlarına çekilmişti. Oraya yürüyen Butyanof Aukh ve Salataviya`lılara Albek Hacı ile Sultan Murad`ı teslim etmelerini istedi. Milisler de teşkil edilsin diyen Albay`a Aukhlularla Salataviya`lılar karşı durdular. Batyarnof Bono`ya gidecekken Dılım`a gitmek zorunda kaldı. Turgan`geçip mücahidlerle savaştı. Batyanof ezilecekken durumu haber alan General Svistunof Dargin-Kazak müfrezesiyle imdadına yetişti. Bunun üzerine mücahitler orman içlerine çekildiler. General, Samsır ormanlığına yürüdü. Batyanof Aukhlularla Salataviyalıları top ateşine tutarken Samsır ormanlığında beklenmedik taarruza uğrayan Albek Hacı müridleriyle, Samsır Ruslarca alınmasına rağmen, yarma harekatını başardı. Köylüler ovalara aktarılmışlardı.Bir ara Kafkasya`da tekrar sukunet başladı ise de Albek Hacı Semsir ormanlarında tekrar görüldü. Alb. Butyanof İmam`ın teslimini isteyince Aukhlular Salataviyeliler ve Gumberlilerle Benoy`lar Albek Hacı`nın üzerine yürüdüler. Semsar ormanlarının kalanı da yakıldı. İmam gene yakalanamadı. Hatta Rusların ummadıkları yerlerde isyan başgösterdi. İmamın Naibi Tangay Mıkhhat köyünü kışkırtıyordu. Ruslarla savaştı, esir düştü. Yolda konvoyları esir edip kaçtı. Sakin halk da kıpırdıyordu. Albek Hacı İçkeriye geçmişti. Çllebarloylar büyük küçük Çeçanya`nın Aukhluların, İnguşların ve Kaberdeylerin de isyana katılacaklarına inanıyorlardı. Abkhazlarla Savnetiler de kaynamaya başlamıştı. Albek Hacı Tauzet`de bulunuyordu. Çarpışmadan sonra Tauzet düştü, ama Albek Hacı`nın da Çllebarloy`da olduğu anlaşıldı. İmamı iyi karşılayan Cıiebarloyluların General Swistunof`un emriyle tahılları yakıldı. Teslim için ilk baş vurduğu önlem buydu. Ancak Rusların beklemedikleri Zumsoy`da Uma Hacı isyan etti. Ruslar onu da kaçırdılar. Albek Hacı da ÇIİbarloy dan Tauzen`e gelip yerleşti. O sırada Kafkasya`da bir haber çalkalandı. Şamil`in oğlu Gazi Muhammed komutasındaki Türkiye`den gelen Kafkas Göçmenleri ordusu Terekkale şehrine girmişti. Bu yeni bir heyecan yarattı. Nitekim beyanatlara ve tellallara ilk uyan Controylu Süleyman oldu. Kendisini İmamın naibi olarak ilan etti. Albek Hacı da onun gibi İçkeriye`ye geldi. Birliklerini düzenleyip Evtar ve Myrtup yanında geçerek Güdermes ve Bass köylerine geldi. Ancak burada kendisini General Smeklof`un beklediğini duyunca Controy Dargo`ya ve Bielgatoy`a geçti. Albek Hacı İçkeri`de tam hüküm sürüyordu.Albek Hacı Controy`a geçti. Vatanseverler Smekalof`u tekrar kuşattılar. Bu cenkte bir çok savaşa katılmış ünlü savaşçılar vardı: Sultan Murad, Süleyman, Tavlı Recep Ali... Ancak Rusların başarısını sağlayan daima topçu ateşiydi... Bütün savaşlar topçu atışlarıyla kazanılıyordu. Nitekim bu savaşta da yenildiler. Bu durum mücahitlerin maneviyatını kırıyordu. Rusların ekinleri yakması da halkı perişan ediyordu. Halk da iki ateş arasında kalmıştı. Albek Hacı küçük birliklerle baskını tercih etmeyi düşündü. Topluca savaşta kırım çok oluyordu. Nitekim elindeki müfrezeyle Bielgatoy yakınlarına geldi. Ruslar onu topçu ateşi ve piyadelerle karşıladılar. Dağıstanlı milisler de onlarla beraberdi. Savaş top atışlarıyla mücahitlerin aleyhine döndü yine. Mücahitler Dargo ve Samsar`a çekildiler. Biegatoylar imamı kabul ettiler, karşıladılar. Nitekim Albek Hacı Samsar yerine Gelangonay ve Bieno`ya gitti.İçkeri çökmüştü. Darginlerle Bielgatoylar İmam`a karşı çıktılar. Controylularla, Kurstloylar da Ruslardan af diliyorlardı. Ama Aukh ile Zandagte `de Albek Hacı taraftarları isyanı sürdürdüler. Albay Batyanof Zandagte`ye gelip ekinleri ataşe verdi, köylüleri oraya sürdü. Bu sırada yine bir şayia yayıldı. Musa Kundukh komutasında Türkiye`den gelen Çerkes-Çeçen kuvvetleri Terekkale ve Vladikafkas`a gelmişti... Bu rivayete şef de halk da inanmıştı. Bienoylar tekrar ayaklandılar. Ancak Rus birlerinin fazlalığı ezilmelerine ve ovalara sürülmelerine yaradı. Controylu Süleyman kaçmış, Dada Zalma, Abdul Haci ve Abbas Paşa da Albek Hacı`dan ayrılmıştı. Albek Hacı`da Sultan Murat la gideceğini ve halka bildikleri gibi davranmalarını isteyen beyannameler yazıyordu.Bass mıntıkasında ise Uma Du, Tangay ve Abbas Paşa rahat durmuyorlardı. (Abbas Paşa Türk ordusunda Dağıstanlı bir subay Gazi Muhammed`in tavsiyesiyle Osmanlı onu Kuzey Kafkasya`ya göndermişti. Akho çayındaki savaşta Rusları yendiler. Bass tamamen silahlanmıştı. Liderleri Javşan ile Tangay`dı. Ancak General Smekalof Alistanrı köyünü arkadan kuşattı. Dağlılar ormanlara çekildiler. General, Uma`nın teslimini istedi. Köylüler:" General, halktan yalnız yapılması mümkün olan şeyleri istemelidir. Ezelden beri dedelerimizin ve babalarımızın yattığı bu vatanımızdan ayrılmanın ne kadar güç ve ağır olduğunu sizler de takdir edersiniz. Emrinize itaat etmek isteriz. Fakat misafirlerimiz olduğundan Uma`yı teslim etmek elimizde değil" dediler.Uma Clebarloy`a çekildi. Bass da sukunet buldu. Bu esnada Dağıstan`da isyan baş gösterdi. Bu tekrar Çeçenya`ya kaydı. İmam Albek Hacı, Uma Du, Süleyman, Sultan Murat ve Abbas Paşa tekrar sahnede gözüktüler. Halk Çeçenya`da adeta ayak altında ezilmişti. Albay Batyanof Zandaga, Bienoy ve Semsir köylerini tenkil etti. Albek Hacı Batyonofla savaştı ise de Andi`nin Gobat köyüne kaçtı. Oradan tekrar Semsir ormanlarına geçti. Darum dağında müstahkem bir çitfliğe çekildi. Bu dağın birer tarafını Benoy ve Aukh`un yalçın uçurumları çeviriyordu. İmam kışı burada geçirmek niyetindeydi. Ancak Cemal ve Celal adlı iki hain, General Smekalof`a ihbar etti. (Bu hain zenginken ruslar aleyhine çalıştığı için malları müsadere edilmiş, şimdi vatanına ihanetle zenginliğine kavuşacağına sanmıştı.) 6 Ekim de hain Bisolta`nın klavuzluğunda Rus birliği dağa doğru yola çıktı. Albek Hacı her taraftan kuşatılınca bir ölüm kalım savaşı vererek Rus birliğini yardı. Mücahitler, İçkeriyeye dağıldılar. Albek Hacı, Saltan Murad, Uma Duda Dağıstan`a geçtiler. Daha sonra yakalanarak idam edildiler. www.biyografi.net (Binlerce Biyografi)