İsmail Hakkı Tonguç Köy Enstitülerinin Kurucusu eğitimci, bürokrat 1893 yılında Bulgaristan'ın Silistre iline bağlı Totrakan ilçesinin bugünkü adı Sokol olan Tatar Atmaca köyünde doğdu. Baba adı Hacı Veli Oğlu İdris, anne adı Vesile Hanım'dır. Kendi köyünde 4 yıllık ilkokulu ve 3 yıllık Rüştiye'yi bitirdi. 1914 yılında öğrenimine devam etmek üzere tek başına İstanbul'a gitti. Maarif Nazırı Şükrü Bey tarafından parasız yatılı öğrenci olarak Kastamonu Muallim Mektebi'ne gönderildi. 1916'da naklen İstanbul Muallim Mektebi'ne gelerek öğrenciliğine orada devam etti. Muallim Mektebi'nde öğrenciliği, Birinci Dünya Savaşı'nın güç yaşam koşullarını dayattığı yıllara rastlamaktadır. Okulu bitirdikten sonra 1918'de Almanya'ya daha üst öğrenim için gönderildi. 1918-1919 yıllarında Almanya'nın Karlsruhe kentindeki Ettlingen Öğretmen Okulu'nda 8 aylık bir programa devam etti. 1919 yılında Eskişehir Muallim Mektebi'nde Resim ve Elişi ile Beden Eğitimi öğretmeni olarak göreve başladı. 1921'de Yunan işgalinden hemen önce Ankara'ya atandı. 1922'de yeniden öğrenim görmek üzere Almanya'ya gönderildi. 1922 sonundan başlayarak 1924 Nisan'ına kadar Konya Muallim Mektebi'nde, aynı yılın güzüne kadar Ankara Muallim Mektebi'nde öğretmenlik ve yöneticilik yaptı. Daha sonra kısa bir süre Adana Muallim Mektebi'nde öğretmenlik yaptı. 1925'te 5 aylığına mesleki eğitim kurumlarında incelemeler yapmak üzere yeniden Almanya'ya gönderildi. Dönüşte 1925 yılında Ankara Muallim Mektebi'nde öğretmenlik yaptı. 11 Mart 1926 tarihinde Maarif Vekaleti Levazım ve Alatı Dersiye Müzesi Müdürlüğü'ne atandı. 10 Temmuz 1926 ile 26 Ağustos 1926 tarihleri arasında, ilköğretim müfettişleri ve ilkokul öğretmenleri için Ankara'da açılan "İş İlkesine Dayalı Öğretim Kursu"na katıldı. Yabancı öğretim üyeleri ile birlikte daha sonra Köy Enstitüleri'nin temel ilkesi, durumuna gelecek "iş için, iş içinde, işle eğitim" anlayışını geliştirdi. 26 Ocak 1927'de ilkokul öğretmeni Nafia Kamil Hanım ile evlendi. Aynı yıl Sivas ve Ankara'da ilköğretim müfettişleri için açılan kurslarda öğretmenlik yaptı. Ankara'da uluslararası ders araç-gereçleri sergisini açtı. 1928'de ilk çocuğu olan Engin Tonguç, 1936'da ikinci çocuğu Yalım Tonguç dünyaya geldi. 1929-1933 yıllarında diğer görevlerinin yanı sıra, Gazi Eğitim Enstitüsü'nde etkin görevlerde bulundu. Burada hem öğretmenlik yaptı, hem de Resim-İş Bölümü'nü kurdu. 1934'te Soyadı Kanunu'yla Tonguç soyadını aldı. 1934-1935 yıllarında Gazi Eğitim Enstitüsü'nde vekil olarak müdürlük yaptı. 3 Ağustos 1935'te Köy Enstitüleri'ni kurmasına yarayacak İlköğretim Genel Müdürlüğü görevine vekaleten getirildi. Dönemin Kültür Bakanı Saffet Arıkan'a, köy enstitülerinin temelini oluşturacak bir rapor sundu. 1936'da Kayseri, Çorum ve Yozgat illerini kapsayan bir geziyle, buralarda eğitmen kurslarının açılabilirliğini araştırdı. Temmuz 1936'da da Köy Enstitüleri'nin modeli sayılan ilk Eğitmen Kursu'nu Eskişehir iline bağlı Mahmudiye'de açtı. 1937'de Köy Eğitmenleri Yasası çıktıktan sonra, İzmir'de Kızılçullu'da (bugünkü Şirinyer), Eskişehir Çifteler'de ilk köy öğretmen okulları açıldı. 1938'de ilköğretim kurumlarını incelemek üzere Bulgaristan, Macaristan ve Almanya'da bulundu. 28 Aralık 1938 tarihinde Hasan Âli Yücel Milli Eğitim Bakanı olduktan sonra, vekaleten yürüttüğü İlköğretim Genel Müdürlüğü görevine asaleten atandı. 17 Nisan 1940'ta Köy Enstitüleri Kanunu çıktıktan sonra açılmaya başlayan enstitülerle çok yakından ilgilendi. 1946'da görevden alınışına kadar, enstitüler için canla başla çalıştı. İkinci oğlu Yalım Tonguç, 1944'te öldü. İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü çalışmalarından dolayı kendisini takdir etti. İnönü onu, 25 Eylül 1946'da görevinden alarak, Talim Terbiye Kurulu üyeliğine getirdi. Ardından Türkiye'nin değişik yerlerinde sürgün olarak öğretmenlik yaptı. 1954'te kendi isteğiyle emekli oldu. 1956'da Avrupa'yı gezdi ve İsviçre'deki Pestalozzi Çocuklar Köyü'nü inceledi. 1958'de hastalandı. 24 Haziran 1960 tarihinde Ankara'da vefat etti. AYRINTI Atatürk'ün desteği ile o dönem Türkiye'deki okuryazar oranı %10'dan az olduğundan, okuryazar sayısını artırmak için eğitmen kurslarında altı aylık bir eğitimle, askerliğini okuma yazma bilen çavuş olarak yapmış gençler eğitmen olarak yetiştirildi ve köylerine eğitmen olarak gönderildi. HAKKINDA YAZILANLAR Umut Yolu Engin Tonguç Güldikeni Yayınları / Anı-Roman Dizisi ... Uygarlık, eşitlik, hakçasına paylaşılacak bir bolluk ve mutluluk getirecek bir Cumhuriyet'e inanmış bir kuşaktık. Ne var ki, ülkenin çalışma yaşamına katıldığımız yıllarda kendimizi giderek hızlanan bir bozulma, bir yozlaşma sürecinde bulduk. Çalışma yaşamımız bunun içinde inançlarımız doğrultusunda çırpınıp durmakla geçti. Onun için bu anılarda sevinçlerden çok düş kırıklıkları, mutluluklardan çok acılar vardır. Ama yeniden yaşamak olanağı bulunsaydı, tüm olumsuz koşullara karşın, yaşam hakkımı ben yine böyle kullanırdım! Yaşam öykümün özeti budur... HAKKINDA YAZILANLAR Bir Eğitim Devrimcisi:İsmail Hakkı Tonguç Yaşamı, Öğretisi, Eylemi/1. Kitap Engin Tonguç Güldikeni Yayınları Otlar böcekler gibiydik bozkırda Acılarda gökyüzü kadardık Bizden geçerdi zamanın karanlığı Yorgun öküzler karasabanlarla Unutulmuş, unutulmuş unutulmuş köylerdik. -M. Başaran- (Önsöz'den) Engin Tonguç'un, İ. Hakkı Tonguç'un arşivindeki yüzlerce belge, mektup ve basılı yapıtlardan (237 belge, 425 mektup, 160 kitap, 188 makale) yararlanarak yazmış olduğu bu kitap, köy enstitülerinin kurucusunun yaşam öyküsünü anlatırken onun yaşadığı dönemin (1893-1960) eğitim tarihine de ışık tutmaktadır. Bir belgesel biyografi niteliğindeki yapıt iki cilt olarak yayımlanmaktadır. Bu özelliği ile ve bazıları ile ilk kez açıklanan belgelerle, kitap şimdi ve gelecekte önemli bir başvuru kaynağı olacaktır. HAKKINDA YAZILANLAR Bir Eğitim Devrimcisi:İsmail Hakkı Tonguç Yaşamı, Öğretisi, Eylemi 2. Kitap Engin Tonguç GüldikeniYayınları / Araştırma – İnceleme Dizisi Engin Tonguç'un, İ. Hakkı Tonguç'un arşivindeki yüzlerce belge, mektup ve basılı yapıtlardan (237 belge, 425 mektup, 160 kitap, 188 makale) yararlanarak yazmış olduğu bu kitap, köy enstitülerinin kurucusunun yaşam öyküsünü anlatırken onun yaşadığı dönemin (1893-1960) eğitim tarihine de ışık tutmaktadır. Bir belgesel biyografi niteliğindeki yapıt iki cilt olarak yayımlanmaktadır. Bu özelliği ile ve bazıları ile ilk kez açıklanan belgelerle, kitap şimdi ve gelecekte önemli bir başvuru kaynağı olacaktır. HAKKINDA YAZILANLAR Tonguç'un Kır Çiçekleri Galip Akın Güldikeni Yayınları / Anı – Roman Dizisi ... Biz Köy enstitülerinde "İnsanı İnsan Eden Evrensel Nitelikleri Yakalamağa Çalıştık". öy Enstitüleriyle ilgili birçok yapıt (bu eğtiim kurumlarının amaçları, kuruluş yılları, uygulanan iş içinde eğitim uygulamaları ve alınan sonuçlarla ilgili yapıtlar) yayınlandı. Bunların hepsi Köy Enstitülü yazarlarla diğer aydınlar tarafından yazıldı. Hepsi alın teri göz nuru ürünü değerli yapıtlardı. Bunların çoğunu okumak mutluluğuna eriştim. Benim Köy Enstitüsü yıllarındaki öğrencilik yaşamımla ilgili ve öğretmenlik yıllarımı da içeren, başarı ve başarısızlıklarımı anlatan bu yazılarımı hoşgörü ile okuyacağınızı umuyorum. Bunlar bana göre, ilginç, abartısız gözlem, yaşanmışların öyküsüdür. Özellikle Köy Enstitüsü Müdürleri, öğretmenlerimizle ilgili değerlendirmeler için adı geçen öğretmen ve yöneticilerden bağışlanmamı diliyorum. Bu duygular içinde Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsünün çalışmalarını ve kapatılma evresinde oynanan oyunların öyküsünü yazıya döküp belgelenmesini sağlamayı amaçladım ve bu olaylara tanıklığımı göstermeye çalıştım. Okunması dileği ile saygılarımı sunuyorum... Mahmut Makal- www.biyografi.net (Binlerce Biyografi)